Mavzu: Xarajatlarni strategik boshqaruv hisobini mas’uliyat markazlari bo’yicha tashkil qilish yo’nalishlari Reja: Kirish

Mavzu: Xarajatlarni strategik boshqaruv hisobini mas’uliyat markazlari bo’yicha tashkil qilish yo’nalishlari

Reja:
Kirish

1. 
   Xarajatlarni strategik boshqaruv hisobini mohiyati
   
2. 
   Mas’usliyat markazlari nima va ular korxona faoliyatida qanday ahamiyatga ega.
   
3. 
   Xarajatlarni strategik boshqaruv hisobini tashkil etishning dastlabki bo’g’ini sifatida mas’uliyat markazlarini shakllantirish.
   
4. 
   Mas’uliyat markazlarining turlari hamda ularni tashkil etishning afzalliklari
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar


Kirish
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday korxonaning maqsadi maksimal foyda olishdir. Ehtiyojlar, bozor ko‘lami, iste’mol talabi hajmlari o‘zgarib bormoqda, raqobat kuchayib bormoqda, moliyaviy va moddiy resurslar tobora cheklangan. Doimiy kuchayib borayotgan raqobat sharoitida undan eng yuqori iqtisodiy natija oladigan korxonalargina o'z xo'jalik faoliyatini amalga oshirishlari mumkin. Ishlab chiqarish samaradorligini doimiy ravishda oshirish, xarajatlarni kamaytirish, mahsulot va xizmatlarning raqobatbardoshligini doimiy ravishda oshirish zarurati mavjud.
Xarajatlarni boshqarish nimaga kerak va u boshqaruvda qabul qilinadigan qarorlarga qay tarzda ta’sir qiladi?
Korxona xarajatlarini boshqarish umuman korxona boshqaruv tizimining tarkibiy qismidir. Korxonada boshqaruv hisobini yuritish zarurati mahsulot ishlab chiqarishga sarflangan asosiy turdagi mablag'larning qiymati ishlab chiqarish samaradorligiga, foyda miqdori va rentabellik darajasiga ko'p jihatdan ta'sir qilishi bilan bog'liq.
Har qanday korxonaning asosiy maqsadi foyda olishdir - olingan daromadlar va qilingan xarajatlar o'rtasidagi farq. Shunday qilib, qancha ko'p daromad va kamroq xarajatlar bo'lsa, foyda shunchalik ko'p bo'ladi. Shuning uchun korxonaning muvaffaqiyati shu ikkita faktorlarga qay darajada ta'sir qilishi mumkinligiga bog'liq. Agar bu faktorlarga optimal ta’sir qila oladigan bo'lsa, unda bunday korxonani raqobatbardosh deyishimiz mumkin.
Korxonaning daromadi, birinchi navbatda, korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) sotiladigan narxiga bog'liq. U bo’lsa o’z navbatida tannarxga ya’ni bir birlik mahsulotga ketgan xarajatga bog’liq.
Korxonaning moliyaviy natijasi xarajatlarni hisobga olish usuli va tannarxni hisoblashni qaysi turi tanlanganligiga bog’liqligi ochiq oydin ko’rinib turibdi.
Shuning uchun xarajatlarni hisobga olish usulini tanlash har bir korxona uchun dolzarb bo’lib kelmoqda.
Bu borada O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 8-apreldagi “Tadbirkorlik muhitini yaxshilash va xususiy sektorni rivojlantirish orqali barqaror iqtisodiy o‘sish uchun shart-sharoitlar yaratish borasidagi navbatdagi islohotlar to‘g‘risida”gi farmoni¹ joriy etildi. Unda 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasini amalga oshirish, shuningdek, inklyuziv va barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish orqali kambag‘allikni ikki barobarga qisqartirish, iqtisodiyotda raqobatni ta’minlash, tadbirkorlik sub’ektlariga teng sharoitlar yaratish, bozor munosabatlariga to‘laqonli o‘tishni jadallashtirish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, xususiy investitsiyalar hajmini keskin oshirish hamda biznes doiralarning ishonchini yanada mustahkamlash maqsadida bir nechta vazifalar belgilangan.
Tashkilot va faoliyatning asosiy bosqichlaridan biri tashkilotlarda boshqaruv hisobi tuzilmasi bo'lib, unga quyidagilar kiradi:

• 
  - xarajatlarni tasniflash;
  
• 
  - mas'uliyat markazlarini tashkil etish;
  
• 
  - xarajatlar va natijalarni hisobga olish;
  
• 
  - tahlil qilish va boshqaruv qarorlarini qabul qilish.
  

Agar korxona xarajatlarni to’g’ri tasniflab, uni hisobini to’g’ri yurgazmasa u o’z navbatida foydani kamayishiga olib keladi. Bu esa o’z navbatida soliqlar hisoblanishiga ta’sir ko’rsatadi va ko’zda tutilmagan jarimalarga olib kelishi mumkin va bu bizning boshqaruv qarorlarimiz asosi bo’lmish byudjetimizga hamda rejalarimizga o’ta kuchli ta’sir o’tkazadi.
Shu sababli boshqaruv hisobining asosini ham xarajatlar tushunchasi tashkil etadi.
To’g’ri va oqilona tuzilgan strategiyaga ega bo’lgan tashkilotlari ko’p hududlarga o’z navbatida investitsion qiziqish ortib boradi
Xarajatlarni strategik boshqaruv hisobini tashkil qilishda eng dastlabki hal qilinishi lozim bo’lgan masalalardan biri bu mas’uliyat markazlarini tashkil etish hisoblanadi. Biz quyida ushbu mas’uliyat markazlari tashkil etish, masuliyat markazlarini turlari hamda mas’uliyat markazlarining har bir turi bajaradigan vazifalari, ularning afzalliklari hamda kamchiliklari hususida fikr yuritamiz.