Maxs*js ta’lim vazirligi o rta m a X su s, kasb-hunar ta’lim I markazi

D ed u ktiv
  x u l o s a   c h i q a r i s h d a   —  u m u m i y   v a   y a k k a  
x u lo sa la rd a n   y a k k a   yoki  j u z ’iy  x u lo sa   keltirib   chiqariladi. 
Misol  u c h u n :   „ H a r  q a n d a y   m etall  —  e l e m e n t “ .  „V is m u t  — 
m e t a l l “ .  D e m a k ,   v ism u t  —  e l e m e n t .   H a m m a   p l a n e t a l a r  
m axsus  s h a k ld a d ir.  „ K a m o l o t “  y o s h l a r   ijtim o iy   harak ati 
a 'z o la ri  shijoatli  yoshlardir.  T o s h k e n t   d a v l a t   p e d a g o g ik a

---

u n iv e rs ite tin in g   k o kp gina talabalari  „ K a m o l o t “ga a ’zodirlar. 
D e m a k ,   u l a r   h a m   shijoatlidirlar.
T a ’l i m   j a r a y o n i d a   o ‘q u v c h i l a r   u m u m i y   q o i d a   va 
q o n u n l a r n i   y a k k a   yoki  j u z 'i y   h o lla rg a   ta tb iq   etish  orqali 
h a m m a   v a q t   d e d u k t i v   y o ‘l  bilan  fikr  yuritadilar.  M asa la n , 
C V quvchilar  u m u m i y   g r a m m a ti k   q o i d a l a r n i   bilganliklari 
sababli  o ‘z b e k  tili  darslarida q aratq ich ,  t u s h u m  kelishiklarini 
differensiatsiyalay oladilar.  S huning u c h u n  yozgan  paytlarida 
g r a m m a t i k   x a t o l a r g a   a s lo   y o i   q o ‘y m a y d i l a r .   Y o i n k i  
o ‘q u v c h iIa r  „ k o ‘p b u r c h a k l a r   ichki  b u r c h a k l a r n i n g   yigkin - 
disi  2  d   ( n   —  2)  ga  t e n g “ ,  degan  u m u m i y   q o id a n i,  t e o re - 
m a n i  o kz l a s h t i r i b   o ig a n   b o l s a l a r ,   u n i   sira  q i y n a lm a s d a n  
istalgan  k o ‘p b u r c h a k k a   tatbiq  eta  olishlari  m u m k in .
D e m a k ,   o ‘qish  ja ra y o n id a   kollej  o ‘qituvchilari  b ay o n  
q i l ib ,   i z o h l a b   b e r g a n   t e o r e m a ,   q o n u n   v a   q o i d a l a r n i ,  
m u r a k k a b   x o s s a l a r n i   a y r im ,  j u z ’iy  h o l l a r g a   k o ‘c h i r is h  
p a y t i d a   o ‘q u v c h i l a r   h a m m a   v a q t   d e d u k s i y a   u s u l i d a n  
fo y d a la n ib  fikriay d ilar va  m u lo h a z a  y uritadilar.  0 ‘qitishning 
aksariyat  m e t o d   va  shakllarida y u b o rila d ig a n   inshaklsiyalar 
d e d u k t i v   y o ‘i  b i l a n   a m a lg a   o s h i r i l a d i .   S h u n i n g   u c h u n  
u m u m i y   x u l o s a l a r d a n   y angi  y a k k a   b i r   x u l o s a   k e ltirib  
c h i q a r i s h d a n   i b o r a t   m a n t i q i y   t a f a k k u r   s h a k l i   m u h i m  
a h a m iy a tg a  ega.