Maykl Porterning “Raqobatning 5 kuchi” nazariyasi

Maykl Porterning “Raqobatning 5 kuchi” nazariyasi

Asadbek Taniqulov

Tarmoqda talabning o‘sib borishi raqobatning susayishiga va ayni paytda ekspansiya uchun katta imkoniyatlarning vujudga kelishiga olib keladi. Talab bozor bilan birgalikda o‘sib boradi, kompaniyalar investitsiyalarning qaytish tezligini oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar, bu esa ularga bo‘lgan e’tiborni kuchaytiradi. Aksincha, o‘sishning sekinlashishi raqobatni kuchaytirib yuboradi, kompaniyalar sotish bozorlarini faqat boshqa kompaniyalardan tortib olish hisobigagina qo‘lga kiritishlari mumkin bo‘lib qoladi. Shunday qilib, talabning kamayishi - raqobatning kuchayishiga olib keladigan asosiy xatardir.

Tarmoqda talabning o‘sib borishi raqobatning susayishiga va ayni paytda ekspansiya uchun katta imkoniyatlarning vujudga kelishiga olib keladi. Talab bozor bilan birgalikda o‘sib boradi, kompaniyalar investitsiyalarning qaytish tezligini oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar, bu esa ularga bo‘lgan e’tiborni kuchaytiradi. Aksincha, o‘sishning sekinlashishi raqobatni kuchaytirib yuboradi, kompaniyalar sotish bozorlarini faqat boshqa kompaniyalardan tortib olish hisobigagina qo‘lga kiritishlari mumkin bo‘lib qoladi. Shunday qilib, talabning kamayishi - raqobatning kuchayishiga olib keladigan asosiy xatardir.

Ekspansiya (lotincha — kengaytirish, yoyish) — yangi hududlarni, boshqa mamlakatlardagi bozorlarni egallash, taʼsir doirasini kengaytirish yoʻlidagi harakat. Ekspansiyaning hududiy, iqtisodiy, siyosiy ko'rinishlari boʻladi.

O‘rinbosar mahsulotlar xavfi
Xaridorlarning «Savdolashish» imkoniyati
Yetkazib beruvchilarning «Savdolashish» imkoniyati
Amaldagi firmalar (sotuvchilar)
o‘rtasidagi raqobat
Potensial raqobatchilarning kirish xavfi
Porterning «beshta kuch» modeli

«GARVARD» universitetining professori Maykl Porter tarmoqdagi raqobatchi kuchlarni quyidagicha guruhlagan:

«GARVARD» universitetining professori Maykl Porter tarmoqdagi raqobatchi kuchlarni quyidagicha guruhlagan:

• Tarmoq ichida sotuvchilar o‘rtasidagi raqobat.
• Boshqa tarmoqdagi kompaniyalarning o‘z tovarlari bilan bu tarmoqdagi xaridorlarni egallab olishga harakat qilishi.
• Tarmoq ichida yangi raqobatchilarning paydo bo‘lishi.
• Xomashyo va butlovchi detallar yetkazib beruvchilarning o‘z shartlarini o‘tkazishga urinishlari.
• Xaridorlarni o‘z shartlarini o‘tkazishga urinishlari.