«Методы и системы мониторинга информации в телекоммуникационных системах»

• “СИМСИЗ ТАРМОҚЛАР”

• Маърузачи: С.А.Норқобилов

2-маъруза Радиотўлқинларнинг тарқалиши

• Режа:
• 1. Радиочастоталарнинг таснифланиши.
• 2. Радиотўлқинларнинг умумий хоссалари.
• 3. УҚТ диапазоннинг ўзига хос хусусиятлари

• Барча алоқа тизимлари одатда узатиладиган алоҳида ёки гуруҳли сигнал билан модуляцияланган гармоник ЮЧ тебранишлар кўринишидаги (синусоидал) радиосигналларни ишлатади

• 1. РАДИОЧАСТОТАЛАРНИНГ ТАСНИФЛАНИШИ.

• iуз=Iузcos2ft

• iмод=Iмодcos2ft=(Iуз+Iмахcos2Ft)cos2ft

• iмод=Iузcos2ft+0.5mIузsin2(f+F)t+0.5mIузsin2(f-F)t

• iовоз

• iуз

• iмод

• Iуз.мах

• Iуз.мин

• t

• t

• t

• Ҳар бир алоқа линиясига маълум полоса ажратилади. Ажратилган полосанинг ўрта частотаси узатувчи радиостанциянинг номинал частотаси дейилади.

Халқаро радиоалоқа Регламентига мувофиқ радиочастоталар 9 та дипазонларга бўлинган, уларда радиотўлқинларнинг тарқалиши шароитлари бир хил ва 4 дан 12 гача Номерлар билан белгиланади. N номерли дипазон пастдан 0,3 · 10N гц ва юқоридан 3 · 10N гц частота билан чегараланган.

• Халқаро радиоалоқа Регламентига мувофиқ радиочастоталар 9 та дипазонларга бўлинган, уларда радиотўлқинларнинг тарқалиши шароитлари бир хил ва 4 дан 12 гача Номерлар билан белгиланади. N номерли дипазон пастдан 0,3 · 10N гц ва юқоридан 3 · 10N гц частота билан чегараланган.

Радиочастоталар дипазонларга бўлинганлиги

Частоталар	Тўлқин узунликлари	Тўлқин узунлигининг метрик номи	Частоталар диапазони номи	Тўлқинлар нимдиапазони
4 - 3...30 кГц	100...10 км	Мириаметрли	Жуда паст ЖПЧ	Ўта узун ЎУТ
5 – 30...300 кГц	10...1 км	Километрли	Паст ПЧ	Узун УТ
6 – 0,3..3 МГц	1км....100 м	Гектометрли	Ўрта ЎЧ	Ўрта ЎТ
7 – 3...30 МГц	100...10 м	Декаметрли	Юқори ЮЧ	Қисқа ҚТ
8 – 30... 300МГц	10...1 м	Метрли	Ультра юқори УЮЧ	Ультра қисқа УҚТ
9 – 0,3...3 ГГц	1 м...1 дм	Дециметрли	Ўта юқори ЎЮЧ
10 – 3..30 ГГц	10...1 см	Сантиметрли	Жуда юқори ЖЮЧ
11 – 30.. 300 Гц	10...1 мм	Миллиметрли
12 – 300... 3000 ГГц	1... 0,1 мм	Децимиллиметрли

Узатиш жойидан қабуллаш жойига хабарларни ташиш учун радиоалоқа линиясининг ишчи частотаси ёки ташувчи частота қуйидаги талабларни ҳисобга олиш орқали танланади:

• 1. Ишлайдиган, нурланишлари режалаштириладиган линиянинг керакли пунктларида радиоқабуллашга ҳалақит қиладиган радиостанцияларнинг мавжуд эмаслиги;
• 2. Бу частотада ишлаши янги узаткични ишлашига ҳалақит қилиши мумкин бўлган радиоалоқа ва узатиш тизимларининг мавжуд эмаслиги;
• 3. Танланадиган частота мавжуд радиочастоталарни тақсимланиши режаларини бўйича бу радиоалоқа тури учун ажратилган диапазонда бўлиши керак;
• 4. Узатиладиган радиосигналлар спектри кенглигига мос келадиган етарлича катта кенг частоталар полосаларини эгаллаш имконияти бўлиши кўрак.

2. Радиотўлқинларнинг умумий хоссалари

• Радиотўлқинларни тарқалиши қуйидаги маълум қонунларга бўйсунади:
• Бир жинсли муҳитда тўғри чизиқли тарқалиш;
• Битта муҳитдан бошқасига ўтишда қайтиш ва синиш.
• Дифракция.
• Рефракция.
• Тўлиқ ички қайтиш.
• Интерференция.

1. Бир жинсли муҳитда тўғри чизиқли тарқалиш, яъни хоссалари барча нуқталарида бир хил бўлган муҳитда тарқалиши.

• Z

• Y

• X

Битта муҳитдан бошқасига ўтишда қайтиш ва синиш. Тушиш бурчаги қайтиш бурчагига тенг.

Дифракция. Ўз йўлида тиниқмас жисмга деч келиш билан радиотўлқинлар ундан айланиб ўтади. Дифракция тўсиқнинг геометрик ўлчамлари ва тўқин узунликлари нисбатларига боғлиқ равишда турли даражаларда намоён бўлади.

4. Рефракция. нуқтадан-нуқтага аста-секин ўзгарадиган бир жинсли бўлмаган муҳитларда радиотўлқинлар эгри чизиқли траекториялар бўйича тарқалади. Муҳитнинг хоссаси қанчалик кескин ўзгарса, траекториянинг эгрилиги шунчалик катта бўлади.

Тўлиқ ички қайтиш. Агар оптик зичроқ муҳитдан кам зичликли муҳитга ўтишда тушиш бурчаги қандайдир чегаравий қийматдан ошса, у ҳолда нур иккинчи муҳитга ўтмайди ва муҳитларнинг чегарасидан тўлиқ қайтади. Чегаравий тушиш бурчаги тўлиқ ички қайтиш бурчаги дейилади.