Microsoft Word 1- amaliy mashg'ulot doc

---

1 – AMALIY MASHG’ULOT
NEFT FRAKSIYALARINI HISOBLASH 
 
NEFT 
Neft odamlarga qadim zamonlardan ma’lum. XVIII asrdan boshlab undan 
kerosin olib, XIX asrda — benzin olib ishlatila boshladi. 
Hozirgi vaqtda neft — asosiy energiya manba hisoblanadi. Shu bilan birga 
neft va undan olinadigan mahsulotlar plastmassa, kauchuk, sun’iy tola, sirt — aktiv 
moddalar, mineral o’g’itlar, hattoki oqsillar va boshqa sun’iy buyumlar olish uchun 
ishlatiladi. Shu sababli neftning tarkibini va undan olinadigan mahsulotlarni 
xossalarini o’rganish katta ahamiyatga ega.
Tabiatda tarqalishi
. Neft yer qobig’ida 500 — 5000m chuqurlikda 
joylashgan bo’lib, asosiy qismi 800 — 2500 m chuqurlikda, ba’zan undan ham 
chuqurroqda uchraydi. Ilgari yer yuzasiga chiqqan neftdan foydalanishgan. 
Neft yer ostidan uch xil usul: fontan, kompressor (gazlift) va nasoslar 
yordamida olinadi. 
Neft qudug’i qazilganda birinchi navbatda neft gazlar bosimi ta’sirida fontan 
xolida yer yuziga chiqadi, keyinchalik yer qobig’idagi bosimning kuchi pasayadi 
va neftni kompressor yordamida olinadi. Buning uchun ikkita truba (birini 
ikkinchisining ichiga olib) tushiriladi. Ikkala trubani orasi orqali kompressor 
yordamida gaz beriladi. Gaz bilan neft aralashmasi ichki truba orqali yer yuziga 
chiqadi. Shu usulda ma’lum vaqtgacha neft olinadi. Keyinchalik bu usul ham 
yetarli samara bermaydi. Nixoyat uchinchi usul plunjerli nasos yordamida neft 
chiqariladi. Oxirgi vaqtda quduq ichiga tushiriladigan setrobejniy nasoslar keng 
qo’llanilmoqda. 
Qazib olinayotgan neftni 1 tonnasi o’zi bilan 50—100 m
3
gaz, 200 — 300 kg 
suv, 10 — 15 kg mineral tuz va mineral chiqindilar olib chiqadi. 
20 — 25 ba’zan 80 gacha quduqlardan chiqqan neft bir yerga yig’ilib, 
aralashmaning ichidagi neftni miqdorini topiladi. Keyin neftni jo’natishga 
tayyorlovchi qurilmalarga uzatiladi. Bu qurilmalarda aralashmadan gaz ajratib 
olinib, gazni qayta ishlash qurilmalariga beriladi. Neft esa keyingi qurilmalarda 
suv va tuzlardan tozalanadi. Neftda suv 0,2 — 0,8 % gacha, tuz esa 1t neftda 0,8—
1 kg gacha kamayadi. Neftdan ajratilgan suv yana quduqqa qaytib beriladi. Suv va 
tuzdan tozalangan neft qayta ishlash zavodlariga yuboriladi. 
Yer ostidagi gaz boyliklari ikki xilda uchraydi: a) ba’zi konlarda faqat gaz 
bo’ladi; b) gaz va gaz kondensati bo’ladi. Har ikkala holda ham gaz yuqori bosim 
ostida bo’lib, quduqdan bosim ta’sirida fontan xolida chiqadi. Kondan chiqqan gaz 
kondensat va boshqa chiqindilardan tozalanib keyin trubalar orqali gazni qayta 
ishlash zavodiga yuboriladi. 

---