Demak, tarbiya bilan rivojlanish bir-biriga ta’sir etadi, bu tarbiya doimiy va
uzluksizdir.
Shunday qilib, bola shaxsining rivojlanishida tarbiya ham etakchi o‘ringa
ega bo‘lib,
tarbiya tufayli nasl-nasabi, oila muhiti, ijtimoiy muhit ta’sirida har
tomonlama rivojlanishga qodir, degan xulosani chiqarish mumkin.
Shaxs rivojlanishiga erishish har bir jamiyatda amalga oshirilayotgan tarbiya
tizimi orqali amalga oshiriladi. Faqat tarbiya orqali
insondagi rivojlanish
imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish mumkin. Tarbiya jarayonida aniq maqsad va reja
asosida shaxsga ta’sir yetiladi. Buning natijasida muhitdagi voqyealarning to’g’ri
ijobiy ta’sirini amalga oshirish imkoni tug’iladi. Muhit bera olmagan narsalar tarbiya
orqali hosil qilinadi, hatto tarbiya tufayli shaxsda tug’ma kamchiliklarni ham
o’zgartirib shaxsni kamolga yetkazish mumkin. Bundan
tashqari tarbiya muhitning
salbiy ta’siri tufayli tarbiyasi izdan chiqqanlarni ham qayta tarbiyalaydi.
Rivojlanishshaxs faoliyatidan tashqarida bo’lmaydi. Shu sababli odam faoliyati uning
rivojlanishi uchun asos bo’ladi. Pedagogik jihatdan to’g’ri uyushtirilgan har qanday
faoliyat hoh o’yin, mehnat, o’qish, sport va boshqalar shaxsning rivojlanishiga ta’sir
ko’rsatadi. Shaxs ulg’aya borgan sari uning faoliyati ham mazmunan,
ham shaklan
o’zgarib boradi, turli yosh davrlarida esa faoliyat turlari ham o’zgarib boradi. Shu
sababli bola hayotida o’yin, o’quvchi hayotida o’qish, kattalar hayotida mehnat
faoliyatlari katta ahamiyatga egadir.
O’quvchi va o’quvchilarning rivojlanishida o’quv jarayonlarining ahamiyati va
ta’siri beqiyos kattadir. Bilimlarni o’zlashtirish ularning tafakkurini o’stiradi, ijodiy
qobiliyatlarini shakllantirishning asosiy vositasi bo’lib qoladi.
Bu jarayonda ularda
ijtimoiy hulq mezonlari shakllanadi. Shaxs qaysi yoshda bo’lishidan qat’iy nazar,
ularning rivojlanishida mehnat faoliyatining ahamiyati kattadir. Ayniqsa, mehnat
insonning ham jismoniy, ham ma’naviy kamol topishida muhim manba hisoblanadi.
Mehnat jarayonida uning ishtirokchilari bir-birlari bilan aloqada bo’ladilar,
o’zlarining nimaga qodir ekanliklarini ko’rsatishga harakat qiladilar. Mehnat orqali
Shaxsning axloqiy
sifatlari tarkib topadi, ularda vatanparvarlik, mas’uliyat,
intizomlilik, faollik ortadi. Ular o’z-o’zini tarbiyalashga astoydil kirishadilar. O’z-
o’zini tarbiyalashga ota-ona, o’qituvchining tarbiyaviy ta’siri yanada samarali bo’ladi.
Tarbiya bilan rivojlanishning o’zaro bir-biriga ta’siri va munosabatlari mavjud,
chunki qayerda tarbiya jarayoni muammolari to’g’ri
hal etilsa, u Shaxs kamolotiga
samarali ta’sir ko’rsatadi. Kamol topgan Shaxs tarbiyaning roli va imkoniyatlariga
ishonch bilan qaraydi.
Tarbiya shaxsning rivojlanishini ta’minlashi uchun
boladagi rivojlanishning
mohiyatini tushunish, bilish faoliyatining o’zgarish sabablarini aniqlash zarur.
Tarbiya haqiqatan rivojlantiruvchi omil bo’lmog’i uchun tarbiya jamiyatning tarbiya
oldiga qo’ygan talablarini, shaxsning o’ziga xos xususiyatlarini bilishi zarur.
Pedagogika fani shaxs rivojlanishida tarbiyaning yetakchiligini e’tirof
etish bilan
birga ularning o’zaro bir-biriga ta’sirini tan oladi.
Shaxsning rivojlanib kamol topishi, hayotning hamma bosqichlarida bir xil
bo’lmay, balki yosh hususiyatlari va hayot tajribalariga qarab har xil bo’ladi. Tarbiya
jarayonida o’sayotgan avlodning yosh va o’ziga xos hususiyatlarini bilish va hisobga
olish juda zarur. Ma’lumki, bir xil yoshdagi bolalarning, o’quvchi-o’quvchilarning har
birining o’ziga xos hususiyatlari mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: