|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
3
Yonbag‘irlarida u yer-bu yerda turli-tuman butalar o‘sib, chakalakzorga aylanib ketgan va yozning
eng issiq kunlarida ham boshidan qori arimagan qismi shalpaygan kattakon quloqqa o‘xshaydigan,
«chotida» - soyada qolgan pastkam joyida ham oq qashqasi bo‘lgan Olapar qoyasi dengiz tomondan
qaraganda ham, o‘rmondan qaraganda ham olis-olislardan ko‘zga tashlanib turadi.
Mana shu Olapar ko‘rfazidan erta tong payti quyosh ikki terak bo‘yi ko‘tarilganda bir nivx qayig‘i
dengizga tushdi. Qayiqda uch ovchi bilan bir bola bor edi. Yoshroq va norg‘ulroq ikki yigit to‘rt
eshkakni eshib borishardi. Qayiq quyrug‘ida yuzi qo‘ng‘ir tus olgan, ozg‘in, kekirdagi turtib chiqqan,
manglayi va ayniqsa bo‘yinlarini taram-taram ajin bosgan, qo‘llari ham yirik, suyakdor panja
bo‘g‘inlari yong‘oqday shishib chiqqan keksa ovchi tamaki trubkasini so‘rganicha, rulni boshqarib
borardi. Sochlariga oq oralagan, butunlay oq desayam bo‘ladi. Qoraygan yuzida oqish qoshlari ko‘zga
aniq tashlanardi. Cholning yoshlanib, qizargan ko‘zlari odatdagiday hamisha qisilgan — umr bo‘yi
quyosh nuri tushib ko‘zni qamashtiruvchi suv yuziga qarayverib o‘rganib qolgan, u ko‘rfazda qayiqni
go‘yo ko‘r-ko‘rona haydayotganga o‘xshardi. Qayiqning narigi tumshuqqinasida o‘n bir-o‘n ikki
yoshlardagi qora ko‘z bola sug‘urday cho‘nkayib o‘tirib olgan: ahyon-ahyonda kattalarga qarab qo‘yar,
joni ichiga sig‘masdan o‘zini zo‘rg‘a tutib o‘tirar, xo‘mrayib o‘tirgan qariyani koyitmaslik uchun
hadeb tipirchilayverishdan o‘zini tiyib turardi.
Bola qattiq hayajonda edi. Hayajondan burun kataklari kerilgan, yuzidagi bilinar-bilinmas sepkillar
sirtiga tepib chiqardi. Onasi ham shunaqa, juda xursand bo‘lib ketsa yuzidagi sepkillar bo‘rtib turardi.
Bolaning hayajonlanishiga sabab bor edi. Bugungi ov bolaga atalgan, bolaning dengiz bilan birinchi
marta ellashuviga atalgan edi-da! Shuning uchun Kirisk sug‘urga o‘xshab dam uyoqqa, dam buyokka
qiziqib qarardi. Bola umrida birinchi marta chinakam ovchilar bilan ochiq dengizga chiqishi,
urug‘lariga tegishli rostakam katta qayiqda, katta o‘lja olish maqsadida chinakam katta ovga chiqishi
edi. Bolaning o‘rnidan turib ketgisi, eshkakchilarni tezroq eshinglar, deb qistagisi, o‘zi qo‘liga eshkak
olgisi, kuchining boricha eshib, dengiz hayvonini ovlagisi, katta ov boshlanadigan orollarga tezroq
yetgisi kelardi. Lekin bu go‘daklarcha istaklar kattalarga kulgili tuyulishi mumkin edi. Shundan
hadiksirab, bola iloji boricha sir bermaslikka harakat qilardi. U baxtiyorligini sira yashirolmasdi —
qoramag‘iz tarang yonoqlari yal-yal yonardi, hammadan ham uning chaqnab porlab turgan ko‘zlarida
qalbidagi quvonch va g‘urur sezilib turardi. Oldinda dengiz, katta ov kutardi uni!
O‘rxon bobo bolaning dilidagini sezardi. U qisiq ko‘zlari bilan dengiz ufqiga boqar ekan,
shodligini yashirolmay toqatsizlanayotgan bolaning ruhiyatini ham sezib turardi. Cholning ko‘zlarida
mayinlik balqidi— eh, bolalik ekan-da. Biroq u kulimsirashdan o‘zini tiyish uchun chala yongan
tamaki trubkasini bosib-bosib so‘ra boshladi. Miyig‘idagi kulgini bolaga sezdirmasligi kerak. Ular
oralarida qayiqda o‘tirgan bolani ermak uchun olib ketayotganlari yo‘q-ku, axir. U chinakam dengiz
ovchisi bo‘lishga chog‘langan. Bola bu hunarni dengizda boshlab, kachonlardir ehtimol yana dengizda
tutatar. Dengiz ovchisining qismati shu: zero dengiz ovidan mushkulroq va xavfliroq ish dunyoda
bo‘lmasa kerak. Bolalikdan o‘rganish kerak bu hunarni. Shuning uchun ham eskilar «bola — boshdan,
hunar yoshdan», deb bejiz aytishmagan. Yana deganlarki, «Yomon ovchi yo‘ldoshin yo‘ldan ozdirar».
Shundan ayonki, erkak odam ro‘zg‘or tebratish uchun bolalikdan kasb o‘rganishi kerak. Kiriskka ham
hunar o‘rganish vaqti keldi. Bolani o‘zlari bilan birga dengizga olib chiqish, uni ovga o‘rgatish vaqti
yetdi.
Olapar qoyasidagi Ona baliq jamoasi yashaydigan butun qishloq aholisi bugungi ov safari Kirisk
uchun, bo‘lg‘usi ovchi va ro‘zg‘or boshlig‘i Kirisk uchun uyushtirilganini bilishardi. Azaldan shunday
erkak bo‘lib tug‘ilgan har bir odam yoshligidanoq dengiz bilan do‘stlashuvi, og‘a-ini tutinishi lozim,
chunki dengiz uni bilib qo‘ysin, odam xam dengizni do‘st bilib hurmatlaydigan bo‘lsin. Xuddi shuning
uchun jamoa oqsoqoli O‘rxon boboning o‘zi bosh bo‘lib, yana eng yaxshi ovchilardan ikkitasi —
bolaning otasi Emrayin bilan tog‘asi Milxunni yoniga olib, kattalarning kichiklar oldidagi, bu gal esa
kichkintoy Kirisk oldidagi muqaddas, ezgu burchlarini bajarish uchun safarga chiqishdi. Bola shu
kundan boshlab, umrining oxirigacha, quvonchli kunlarda ham, kulfatli kunlarda ham dengiz bilan
Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
