Microsoft Word KichikBiznes doc

Mahsulotlar tannarxining tahlili va uni pasaytirish imkoniyatlari

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarilgan mahsulotlar tannarxining tahlilini fermer xo’jaligi misolida ko’rib chiqamiz.

Mahsulot etishtirish uchun sarf bo’lgan ishlab chiqarish xarajatlarining pul shaklida ifodalanishi tannarx deb ataladi. Tannarx o’z navbatida jami mahsulot tannarxi, mahsulot birligi tannarxi va 1 so’mlik mahsulotga to’g’ri keladigan xarajat ko’rsatkichlariga bo’linadi. Bu bo’limda bir birlik mahsulot tannarxini tahlil qilish tartibi yoritiladi.

Mahsulot birligining tannarxi tahlilini amalga oshirish uchun solish-tirish va zanjirli bog’lanish usullari keng qo’llaniladi.

Hisobot davridagi bir birlik mahsulotning ishlab chiqarish tannarxini bazis davridagi (yoki rejalashtirilgan) tannarxiga solishtirib, mutlaq va nisbiy o’zgarishlari aniqlanadi. So’ngra «Zanjirli bog’lanish» usuli orqali omilli tahlil etilib, omillarning har birining ta’siriga baho beriladi va tannarxni pa- saytirish imkoniyatlari ko’rsatilib, xulosa qilinadi.

1 s. mahsulot tannarxining o’zgarishi bevosita ekstensiv va intensiv omillar ta’siri ostida sodir bo’ladi. Bu omillar quyidagilardir:

1. 
   1 gektar ekin maydoni (yoki 1 bosh chorva moli) hisobiga sarf bo’lgan ishlab chiqarish xarajatlari hajmining o’zgarishi;
   
2. 
   1 gektar ekin maydonidan olingan hosil (yoki 1 bosh moldan olingan mahsulot) miqdorining o’zgarishi (hosildorlik yoki mahsuldorlik darajasining o’zgarishi).
   

Ushbu omillar ta’sirini «Zanjirli bog’lanish» usuli orqali aniqlash tartibiga to’xtalamiz. Tannarx tahlilini o’simlikchilik mahsuloti misolida ko’rib chiqamiz. Tannarxning o’zgarishiga omillarning ta’sirini aniqlashdan oldin 1 s. mahsulotning shartli tannarxini aniqlab olish zarur.