Microsoft Word KichikBiznes doc

Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayoni amalga oshirish bilan bog’liq quyidagi xarajatlardan tashkil topadi:

• 
  bevosita moddiy material xarajatlari; - bevosita mehnatga haq to’lash xa- rajatlari; - ishlab chiqarishga taalluqli ustama xarajatlar.
  

Bevosita mahsulot noishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq bo’lmagan xarajat turlari nishlab chiqarish xarajatlari deb yuritiladi. Uning tarkibiga: - mahsulotni sotish bilan bog’liq xarajatlar; - boshqaruv xarajatlari; - boshqa operasion xarajatlar va zararlar;

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarish xa- rajatlarining tahlili bir necha usullar orqali amalga oshiriladi. Shulardan, biz bu yerda, solishtirish va iqtisodiy indeks usullari yordamida amalga oshirish usulini keltirdik.


Hisobot yilidagi xarajatlar so’mmasini bazis yilidagi xarajatlar so’mmasiga solishtirib, uning umumiy o’zgarishi mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlar bo’yicha aniqlanadi. Buning uchun ishlab chiqarish xarajatlari indeksidan foydalanamiz:

Bunda, q₁- hisobot yilida ishlab chiqarilgan mahsulot har bir turining mi- qdori;

bazis yilida ishlab chiqarilgan mahsulot har bir turining miqdori; hisobot yilida ishlab chiqarilgan bir birlik mahsulot tannarxi; bazis yilida ishlab chiqarilgan bir birlik mahsulot tannarxi;

q₁ z₁

- hisobot yilida ishlab chiqarilgan tayyor mahsulot uchun sarf bo’lgan

ishlab chiqarish xarajatlari so’mmasi;

^q0z0- bazis yilida ishlab chiqarilgan mahsulot uchun sarf bo’lgan xarajatlari so’mmasi.

Ushbu formuladan ko’rinib turibdiki, ishlab chiqarish xarajatlari hajmining

o’zgarishi bevosita quyidagi ikki omil hisobiga yuzaga keladi:

1. 
   Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorining o’zgarishi hisobiga
   

^{(q1  q0 )} ;

2. 
   Mahsulot bir birligi tannarxining o’zgarishi hisobiga
   

^{(z1  z0 )} .

Ushbu omillarning ishlab chiqarish xarajatlari hajmining o’zgarishiga ta’sirini aniqlash uchun quyidagi ikki umumiy indeksdan foydalanish zarur: 1.Mahsulot fizik miqdori umumiy indeksi:

Ushbu indeks ishlab chiqarish xarajatlari hajmining mahsulotlar fizik miqdorining o’zgarishi hisobiga yuzaga kelgan nisbiy o’zgarishini ifoda- laydi,yani necha koeffisiyentga (foizga) oshgan yoki kamayganligini ko’rsatadi.Surati bilan maxraji orasidagi farq shu omil hisobiga paydo

bo’lgan mutlaq o’zgarishini ,yani necha so’mga oshgan yoki kamaygan hajmini ifodalaydi.

2. 
   
   Mahsulot tannarxining umumiy indeksi:
   

Ushbu indeks ishlab chiqarish xarajatlari hajmining mahsulotlar bir birligi

tannarxining o’zgarishi hisobiga sodir bo’lgan nisbiy o’zgarishini,yani necha koeffisiyentga (foizga) oshgan yoki kamayganligini ifodalaydi.Surati bilan maxraji orasidagi farq shu omil hisobiga yuzaga kelgan mutlaq o’zgarishini

,yani necha so’mga oshgan yoki kamaygan hajmini ifodalaydi



Mahsulotlar fizik miqdori indeksi bilan mahsulotlar tannarxi umumiy indeksi ko’paytmalarining yig’indisi ishlab chiqarish xarajatlari umumiy indeksiga teng kelishi shart:

Tenglik aniqlangandan keyin omillar tasiriga baho berilib. ishlab chiqarish

xarajatlari hajmini kamaytirish imkoniyatlari ko’rsatilib,xulosa qilinishi kerak.

2.