Mikrofilamentlar

SITOSKELET TARKIBI
Sitoskelet tarkibidagi 3 xil oqsil tolalarining eng ingichkasi – mikrofilamentlar. Ularning diametri 7 nm ga teng va ular oʻzaro bogʻlangan aktin deb nomlanuvchi oqsilning koʻplab monomerlaridan iborat boʻlib, qoʻshaloq spiralga oʻxshash strukturani namoyon qiladi. Ular aktin monomerlaridan tarkib topgani sababli mikrofilamentlar aktin filamentlari deb ham nomlanadi. Aktin filamentlarida yoʻnaluvchanlik xususiyati boʻlib, zanjir uchlari struktura jihatidan ikki xil tuzilgan.


Qoʻshspiralsimon strukturaga ega aktin filamentlari aktin monomerlaridan (subbirliklar) tarkib topgan.
Grafik material OpenStax CNX Biologyʼdan oʻzgartirib olindi.
Aktin filamentlari hujayrada bir qator muhim vazifalarni bajaradi. Masalan, aktin filamentlari miozin deb nomlanuvchi harakatlantiruvchi oqsillarning harakatlanish yoʻllari boʻlib xizmat qiladi, miozin, shuningdek, filamentlarni hosil qilishi ham mumkin. Aktin miozinga bogʻliqligi tufayli harakat talab qiluvchi bir necha hujayra jarayonlarida ishtirok etadi.
Masalan, hayvon hujayralarining boʻlinishida aktin va miozindan iborat halqalar ikkita yangi qiz hujayralarini vujudga keltirish uchun hujayrani qattiq siqadi. Aktin va miozin mushak hujayralarida ham koʻp boʻlib, ular mushak hujayralarida sarkomerlar deb nomlanuvchi filamentlarning uyushgan tuzilmalarini hosil qiladi. Sarkomerlarning aktin va miozin filamentlari bir-birining yonidan oʻtib ketganda mushaklarimiz qisqaradi.
Aktin filamentlari, shuningdek, tarkibida oqsil boʻlgan vezikulalar va organellalar kabi transport “kargo”larini tashishda hujayra ichidagi magistral yoʻl boʻlib xizmat qilishi mumkin. Ushbu “kargo”larni aktin filament toʻplamlari boʻylab “aylanib yuruvchi” alohida moto-miozinlar tashiydi^11start superscript, 1, end superscript.
Aktin filamentlari tezda toʻplanishi va tarqalishi mumkin, bu xususiyat ularni hujayra harakatchanligida (siljish), masalan, odam immun tizimidagi oq qon hujayralarining tarqalishida muhim vazifa bajarishiga imkon beradi.
Eng muhimi, aktin filamentlari hujayrada asosiy tarkibiy oʻrin tutadi. Koʻpgina hayvon hujayralarida aktin filamentlari tarmogʻi hujayraning eng chekkasidagi sitoplazma hududida joylashgan. Bu tarmoq hujayraga shakl va struktura berib, hujayra membranasiga maxsus bogʻlovchi oqsillar yordamida birlashgan.