Mikrofilamentlar

Oraliq filamentlar
Oraliq filamentlar bu bir-biriga bogʻlangan bir nechta tolali oqsillar zanjiridan tashkil topgan sitoskelet elementining bir turidir. Oraliq filamentlar nomidan ham koʻrinib turganidek, mikrofilamentlar va mikronaychalar oʻrtasida boʻladi. Oʻrtacha diametri 8 nm dan 10 nm gacha.


Oraliq filamentlar hujayrada yadro va boshqa organellalarni joyida tutib turuvchi tarmoq hosil qiladi.
Manba: “The cytoplasm and cellular organelles” (Sitoplazma va hujayra organellalari) / OpenStax College (CC BY 3.0).
Oraliq filamentlar tarkibidagi oqsillarga koʻra bir necha turlarga boʻlinadi. Oraliq filamentlarni hosil qiluvchi oqsillardan biri – keratin. U sochlarda, tirnoqda va terida boʻladigan tolali oqsildir. Misol uchun, siz sochlaringizdagi keratinni silliq qilish xususiyatiga ega boʻlgan shampun reklamasini koʻrgan boʻlsangiz kerak.
Tez oʻsishi va parchalanishi mumkin boʻlgan aktin filamentlaridan farqli oʻlaroq, oraliq filamentlar yanada barqaror boʻlib, hujayra tuzilishida muhim rol oʻynaydi. Ular turgorlikni saqlashga koʻmaklashadi, asosiy ishi hujayra shaklini saqlab turish hamda yadro va boshqa organellalarni joyida ushlab turishdan iboratdir.
Mikronaychalar
Ularning nomi “mikro” boʻlishiga qaramay, mikronaychalar sitoskelet tolalarining eng katta turi boʻlib, diametri taxminan 25 nm atrofida. Mikronaycha nay shaklidagi tubulin oqsillaridan tashkil topgan. Har bir tubulin oqsili 2 ta subbirlikdan iborat: α-tubulin va β-tubulin.
Mikronaychalar aktin filamentlari kabi dinamik tuzilishga ega: ularga tubulin oqsillari qoʻshilishi yoki olinishiga qarab, tezda oʻsishi yoki qisqarishi mumkin. Shuningdek, mikronaychalarda ham aktin filamentlaridagi kabi yoʻnalganlik xususiyati mavjud, yaʼni ularda ham bir-biridan strukturaviy farq qiluvchi ikkita uchlar mavjud. Mikronaychalar siqish kuchlariga qarshi turishga yordam berib, hujayrada muhim tarkibiy rol oʻynaydi.


Chapda: mikronaychaning 3D modeli, oqsillarning ichi boʻsh silindr ekanini koʻrsatadi. Oʻngda: mikronaychalarning 2 xil (alfa va beta) subbirliklardan tashkil topganini koʻrsatuvchi multiplikatsion diagramma. Subbirliklar dimerlarni hosil qiladi, dimerlar esa mikronaychalarning ichi boʻsh naylariga spiral shaklida bogʻlanadi.
Grafik material OpenStax Biologyʼdan olindi.
Strukturaviy jihatdan mustahkamlikni taʼminlash bilan birgalikda mikronaychalar hujayrada turli xil ixtisoslashgan rollarni bajaradi. Masalan, ular hujayra atrofida pufakchalar va boshqa “kargo”larni tashuvchi kinezinlar va dineinlar deb nomlanuvchi moto-oqsillarning harakatlanishi uchun yoʻl ochib beradi.^44start superscript, 4, end superscript Hujayra boʻlinishi vaqtida mikronaychalar xromosomalarni ajratadigan, shpindel deb nomlanuvchi strukturani hosil qiladi.