«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

6- LABORATORIYa IShI
TIKUVChILIK MATERIALLARINING O’LChAM, MASSA VA
TUZILISh TAVSIFLARINI SARTORIUS CP34001S, UM-D2000 ASBOBLARIDA O’RGANISh
Gazlamalarning o’lcham xossalari. Gazlamalarning o’lcham xossalariga uning qalinligi, eni va uzunligi kiradi.
Gazlamalarning qalinligi iplarning yo’g’onligiga, pishitilganlik darajasiga, o’rilish xiliga, gazlama zichligiga va pardozlash usuliga bog’liq.
Gazlamalarning vazni uning sifat darajasini va uni tayyorlash uchun qancha xom ashyo ketishligini ko’rsatadi.
Gazlamalarning o’lcham xossalarini aniqlash uchun gazlama to’dasidan namuna tanlab olish ishlari GOST 3811-72 standarti bo’yicha amalga oshiriladi. Olingan namunaning massasi, uzunligi, eni va qalinligi aniqlanadi. Gazlamaning tuzilishi va mexanik xususiyatlarini aniqlash uchun namuna standarta berilgan bichish shakli bo’yicha bichiladi (17-rasm).

17-rasm. 50x200 mm o’lchamli gazlama namunasining bichish shakli.
Gazlamalarning mustahkamligini aniqlashda paxta uchun uskuna qisqichlari orasidagi masofa 200 mm, jun gazlamalar uchun 100 mm bo’ladi. Gazlama qirqim bo’lagining eni 50 mm ni tashkil etadi.
Sinov ishlaridan olingan natijalar quyidagi formulalar bo’yicha hisoblanadi:
1 m gazlamaning chiziqli massasi (g/m);

bu erda: -gazlama namunasining massasi,g; -namunaning uzunligi, mm.
Gazlamaning 1 m² massasi (g/m²);

bu erda: -gazlama namunasining eni, mm.
Gazlamaning hajmiy massasi (mg/mm³);

bu erda: -gazlamaning qalinligi, mm.
Tanda yoki arqoq bo’yicha zichligi (Z_t,Z_a) 100 mm masofaga to’g’ri keluvchi tanda va arqoq iplarining soni bo’yicha aniqlanadi.
Tanda va arqoq bo’yicha gazlamaning chiziqli to’ldirilishi , foizda:


bu erda: -tanda va arqoq iplarining hisobiy diametri bo’lib, u quyidagicha bo’ladi.

Gazlamaning yuza to’ldirilishi (foiz);

Gazlamaning hajmiy to’ldirilishi (foiz);

bu erda: -gazlamadagi ipning hajmiy vazni, mg/mm³ bo’lib, paxta ipi uchun 0,8-0,9 mg/ mm³ bo’ladi.
Gazlama yuzasining g’ovakligi (foiz);

Gazlamaning hajmiy g’ovakligi (foiz);

Gazlamaning umumiy g’ovakligi (foiz);

bu erda: -gazlama vaznining to’ldirilishi, foiz

bu erda: -tola yoki ip moddasining zichligi, mg/ mm