«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

Xalqa qatorining balandligi , mm-xalqa qatorlari orasidagi masofa bo’lib, quyidagi formula yordamida topiladi.

Zichlik-50 mm masofaga to’g’ri keluvchi xalqa qatorlari yoki xalqa ustunchalarining soni.
Chiziqli to’ldirilishi -xalqa qatorining balandligi yoki xalqa qadamining eni qancha foizga iplar bilan to’ldirilishini ko’rsatadi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
Bo’ylamasi bo’yicha
Ko’ndalangi bo’yicha
Trikotaj matosining yuza to’ldirilishi, foizda quyidagi formula yordamida hisoblanadi.
;

Trikotaj matosining yuza to’ldirilishi xalqa tasvirining trikotaj elementar yuzasiga bo’lgan nisbati tushuniladi.
Trikotaj matosining hajmiy to’ldirilishi foizda quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

bu erda: - ipning hajmiy massasi, mg/mm; -trikotajning hajmiy massasi bo’lib, quyidagi formula yordamida hisoblanadi.

bu erda: -trikotajning qalinligi, mm.
Trikotaj matosining o’lcham xossalarini aniqlash uslubi. Trikotaj matosidan namuna tanlab olib, 31-rasmda ko’rsatilganidek bichib olinadi.
Matoning qalinligini standart uslubi bo’yicha 1 kN/m² bosim ostida «tolshinomer» asbobi yordamida aniqlanadi.

UGT-7046-HS asbobi. Tenso-Lab 3 - Kod 2512A asbobi.
1 m² matoning massasi quyidagicha aniqlanadi. Uchta 200x200 mm o’lchamli kvadrat olinib, kvadratning o’rtacha massasi va 1 m² massasi aniqlanadi.
Xalqa ipining uzunligi standartga binoan trikotaj matosining eni bo’yicha 100 ta xalqa sanab, shu xalqalar joylashgan qismi belgilab olinadi. Keyin, belgilangan iplarning beshtasini mato ichidan chuvatib sug’irib olib, ularni to’g’irlab chizg’ich yordamida uzunligi o’lchaniladi. O’lchash ishlari 1 mm xatolik bilan olib boriladi. Olingan qiymatlarga asosan o’rtacha qiymat hisoblanadi.