Mirzo ulug bek nomidagi

Hozirgi zamon fanida o ‘z-o‘zini tashkil etuvchi tizimlar o ‘z-o‘zini tashkil etish umumilmiy nazariyasi-sinergetikaning tadqiqot predmetini tashkil qiladi.
Falsafa metodlari. Falsafa metodlarining asoslari bevosita amaliy


faoliyat bilan bog'liq. Turli konkret vazifalami hal qilishning zaruriy shartlaridan biri universal xususiyatga ega boigan umumiy falsafiy metodlarga murojaat qilishdir. Bu metodlar haqiqatni anglashda umumiy yoini ko‘rsatadi. Mazkur metodlarga falsafaning qonun va kategoriyalari, kuzatish va tajriba, taqqoslash, analiz, sintez, induksiya, deduksiya va h.k.lar taalluqli. Agar maxsus metodlar obyektning qonuniyatlarini o'rganishning xususiy usullari sifatida namoyon boisa, falsafiy metodlar shu obyektlarda namoyon boiadigan, alohida xususiyatlardagi harakat, taraqqiyotning eng umumiy qonuniyatlarini o‘rganadi. Aynan shu o‘rinda tajriba hal qiluvchi ahamiyatga ega. Har bir metod obyektning alohida tomonini bilishga imkoniyat yaratadi. Falsafaning eng qadimgi keng tarqalgan metodlardan biri dialektika boisa, ikkinchisi metafizikadir. Biroq falsafa metodlari bular bilan cheklanmaydi. Bugungi kunda uning sofistika, eklektika, analitik,

249

(hozirgi zamon analitik falsafasi), intuitiv, fenomenologik, sinergetik, germenevtik (tushunish) va boshqa turlari ham mavjud. Endilikda turli metodlami birlashtirish jarayoni ham ro‘y bermoqda (masalan, Gadamer germenevtikani ratsional dialektika bilan birlashtirishga harakat qiladi).

Ijtimoiy-gumanitar fanlar metodlarL Ijtimoiy-gumanitar fanlarda kuzatish natijalari ко 'p jihatdan kuzatuvchining shaxsiga, uning hayotiy qarashlariga va boshqa subyektiv omillarga bog'liq bo‘ladi. Mazkur fanlarda oddiy (dalillar va hodisalar chetdan turib qayd etiladi) kuzatish va ishtirokchilikka asoslangan ichdan turib(bunda tadqiqotchi ma’lum ijtimoiy muhitga qo‘shiladi, unga moslashadi va hodisalami «ichdan» tahlil qiladi) kuzatish farqlanadi. Psixologiyada kuzatishning o‘z-o‘zini kuzatish (introspeksiya) va empatiya (boshqa odamlaming ruhiy kechinmalariga kirib borish, ulaming ichki dunyosi-sezgilari, fikrlari, xohish-istaklarini tushunishga intilish va h.k.) farqlanadi.