Mirzo Ulug’bek nomidagi O`zbekiston Milliy Universiteti kimyo fakulteti

Suyuqliklarning to‘yingan bug‘ bosimini o’lchash

Bug bosimini o’lchash usullari ishlab chiqilgan va ular o’rganilayotgan moddaning uchuvchanligiga bog’liq bo’ladi. Kam uchuvchan moddalar uchun ko’pincha birga olib o’tish usulidan foydalaniladi: suyuqlikning sirti ustidan quruq gaz, masalan havo sekin o’tkaziladi, bu jarayonda u bug’lar bilan to’yinadi. Gaz birga olib o’tgan bug’lar turli usullar bilan yig’iladi( masalan suv bug’larini kalsiy xlorid bilan), o’tkazilgan gaz hajmi va massasi bo’yicha Mendeleyev – Klapeyron tenglamasidan bug’ bosimi hisoblanadi.

Uchuvchan moddalar uchun statik usul qo’llanadi, bunda begona gazlar va bug’lar yo’qotilgan berk fazoda suyuqlik ustidagi bug’ bosimi manometer yordamida o’lchanadi.

O’rtacha uchuvchanlikka ega bo’lgan moddalarga qaynash haroratida to’yingan bug’ bosimi tashqi bosimga teng ekanligiga asoslanuvchi dinamik usul qo’llaniladi. P va T orasidagi bog’lanishni olish uchun turli tashqi bosimlarda suyuqlik qaynaguncha qizdiriladi va qaynash haroratlari aniqlanadi. Bu holda bosim mustaqil o’zgaruvchi bo’lib, qaynash harorati esa uning funksiyasi bo’ladi. Berilgan bosimga mos haroratni o’rnatish tajrib olib boruvchiga bog’liq emas.

Juda qiyin bug’lanuvchan moddalar uchun o’ta sezgir yoki ionlanuvchi manometrlar qo’llaniladi yoki bug’ bosimi moddaning bo’shliqda bug’lanish tezligi bo’yicha hisoblanadi.