Mоdda va matеriallarning yonish-pоrtlash хavfi tavsifi

Gazlar ballonlarda xususiyatlariga qarab siqilgan (vodorod, kislorod, azot), suyultirilgan (propan, butan, ammiak, uglerod ikki oksid), va eritilgan (atsetilen) holda saqlanadi. Hajmi 40 litrli ballonlar keng tarqalgandir. Gazli ballonlar xonalarda, bostirma ostida yoki ochiq maydonlarda saqlanadi.

• Ballonlari saqlanadigan omborlarning yong’in xavfi ularda saqlanadigan gazlarning xossalari, yuqori bosimga ega ekanligi, gaz bilan to’ldirilgan ballonlarning soni, gaz sirqib chiqib ketganida yonuvchan muhit hosil qilishi mumkinligi va ballonlarning portlash ehtimoli mavjudligi bilan tavsiflanadi.
• Ballonlardan gazning sirqib chiqishi ballonlar me’yoridan ortiq to’ldirib yuborilishi, dinamik ta’sirlar, konstruktiv defektlar natijasida shikastlanishi hamda jo’mraklarning (ventillarning) ishdan chiqishi yoki ochiq qoldirilishi natijasida sodir bo’ladi.
• Odatda ballonlar ichida yonuvchan muhit bo’lmaganda portlaydi, shuni hisobga olish kerakki yonmaydigan gaz to’ldirilgan ballonlar ham bundan istisno emas. Bunday holatni metallning sifatsizligi, korroziya, zarba (ballonlarning tushib ketishi, bir-biriga urilishi), yuqori va past haroratning ta’siri hamda gazlarning alangalanib ketishi va elektrlanishi (elektrizatsiyasi) bilan tushuntirish mumkin.
• Ballonlarning yong’in vaqtida yuqori haroratgacha qizib ketishi juda katta xavf tug’diradi, chunki bunda gazning bosimi oshadi va ballon devorlarining mustahkamligi pasayadi. Ko’p hollarda ballonlar yong’in vaqtida 10-15 soniyadan so’ng portlashni boshlaydilar.
• Ballonlar saqlanadigan xonalarda ochiq alanga (chekish, kavsharlash lampalari va h.k.), metallarning o’zaro urilishidan hosil bo’ladigan uchqunlar, elektr moslamalarining nosozligidan hosil bo’ladigan uchqunlar va yondirish manbalari hamda kislorod ballonlarining jo’mraklariga (ventillariga) tushgan moy va yog’larning o’z-o’zidan alangalanishi yondirish manbai bo’lib xizmat qiladi.
• Yuqorida tilga olingan barcha sig’im va idishlarning xavfi, aynan ularning ichida turli gazlarning bosim ostida bo’lishidadir. Ballonning 1 litriga to’g’ri keladigan, killogrammda keltirilgan gazning maksimal yo’l qo’yilgan miqdori to’ldirish zichligi deb nomlanadi. U 50oC haroratdagi suyuq fazaning 95% zichligidan oshishi kerak emas. Ushbu zichlik qancha katta bo’lsa, harorat oshishidagi xavf shuncha katta bo’ladi. Suyultirilgan gazlar o’ta xavflidir: harorat sezilarli darajada oshganda idish ichidagi gaz bosimining idish devoriga ta’siri keskin oshib boradi. Sodir bo’lgan yong’in yoki boshqa issiqlik ta’sirida haroratning keskin oshishi natijasida barcha suyuq fazadagi gaz darhol gazsimon holatga keladi. Bu esa bosimni bir necha martta oshishiga va jihozlarning ishdan chiqishiga olib keladi.