|
Moliya tizimi bo'g'inlarining o'zaro aloqadorligi vа o'zaro
bog'liqligi rnoliyan.ing тотуаtзп yagonaligi bilan bog'liq.
Davlat moliya tizimi orqali markazlashtirilgan vа markazlash-
tirilrmagan рul fondlari, jamg'arma vа iste'mol fondlarining
shakllanishiga ta'sir ko'rsatadi. Buning исhun soliqlar, davlat budjeti
xarajatlari vа davlat kreditidan foydalanadi.
Moliya tizimi davlat tasarrufida bо'Iib, budjet tizimi vа budjetdan
tashqari maxsus fondlami birlashtiradi.
Mamlakatimizda аmаl qilayotgan budjet tizimi ikkita bo'g'indan iborat:
davlat budjeti vа mahalliy budjetlar (viloyatlar, tumanlar уа fuqaroIar
yig'ini). Davlat budjeti moliya tizimining muhim bo'g'ini hisobIanib,
hukumat organlarining faoliyat ko'rsatishini ta 'minlash uchun markazlashtirilgan рul mabIag'lari fondalarini tashkil etish vа ishlatish shaklida namoyon bo'ladi (budjet, budjet tizimi vа budjet tizimi masalalari alohida mауш sifatida II bobda batafsil bауоn etiladi). Наr bir budjet mustaqil (avtonom) faoliyat ko'rsatadi, ya'ni quyidagi budjet o'z daromadlari bilan yuqoridagi budjet tarkibiga kiritil-
maydi. Budjet resurslarini rejalashtirish maqsadida konsolidatsiyalangan
budjet -statistik yig'ma budjet tuzilib, budjet tizimining barcha
pog'onalaridagi moliyaviy resurslami birlashtiradi.
Budjet tizimining moliyaviy resurslari hisobidan iqtisodiyotni tarkibiy o'zgartirish, fan va texnikani riyojlantirish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, asosiy islohot уа uy joy kommunal xo'jaligini
isloh qilish ta 'minlanadi. Umuman olganda, bular mamlakat aholisi
turmush darajasining barqaror o'sishini ta'minlashi lozim.
Mintaqalami iqtisod.iy уа ijtimoiy rivojlantirishni bir tekis amalga
oshirish uchun mabIag'lami tarmoqlar o'rtasida va hududlar o'rtasida
qayta taqsimlashda budjet tizimi muhirn rol o'ynaydi.
Umumdavlat moliyasinihg muhim bo'g'illlaridan biri budjetdan
tashqari fondlar hisoblanadi. Budjetdan tashqari fondlar - davlat
hokimiyati va тashkiliу hokimiyatlarning budjetga kiritilmagan xarajatlarini
moliyalashtirish bilan bog'liq mabIag'lardir.
Budjetdan tashqari fondlami shakllantirish majburiy maqsadli
ajratmalar hisobidan amalga oshirilib, oddiy soliq to'lovchi imtiyozli soliq-
dan hech qanday farq qilmaydi. Budjetdan tashqari fondlarga ajrabna-
larning asosiy summasi tannзrx tarkibiga qo'shiladi vа mehnat haqi fоndiga nisbatan foiz ko'rinishida belgilanadi.
Budjetdan tashqari fondlar tashkiliy jihatdan budjetdan alohida
ajratilgan vа ma'lum mustаqllikkа ega. Budjetdan tashqari fondlar
qat'iy maqsadlar uchun mo'ljallangan bo'lib, mabIag'laming to'liq
hajmda ishlashini kafolatlaydi. Ular aholiga ko'rsatiladigan maishiy
xizmatlami kengaytirish, ijtimoiy infratuzilmalli rivojlantirishni
rag'batlantirish уа boshqa maqsadlar uchun mo'ljallangan.
Budjetdan tashqari fondlarning alohida faoliyat ko'rsatishi muhim
ijtimoiy tadbirlami mabIag' bilan ta'minlashni tezkor amalga oshirishga
imkon beradi.
Хо 'jalik subyektlari moliyasi deb, ауnan shu yerda mamlakat moliyaviy resurslarining katta qismi moddiy ishlab chiqarish sohasida barpo bo'ladi. Ulаr Korxonalar moliyasi уа uy xo'jaliklari moliyasidan iborat.
Korxonalar mamlakatning barcha pul fondlari -manbaasini yaratishda ishtirok etadi. Mamlakatning umumiy moliyaviy ahvoli, shuningdek, iqtisodiyot tamloqlarining yuqori sur'atlar bilаn rivojlanishi tijorat korxonalarining moliyaviy ahvoliga bog'liq.
Bozor munosabatlari sharoitida korxonalar o'z faoliyatini tijorat
hisobkitobi asosida amalga oshirib, unda korxona xarajatlari uning
xususiy jamoalarida lantirishning asosiy manbasiga aylanadi.
Korxona геаl moliyaviy mustaqillikka ega bo'lib, mahsulot
Sotishdan olingan tusburnni mustaqil taqsimlaydi, foydani o'z ixtiyoriga
ko'ra tasarrut' etadi, ishlab chiqarish уа ijtimoiy fondlami tashkil etadi,
investitsiyalash uchun zarur mablag'lar izlab topadi, shu jumladan,
moliya bozori resurslari - bank kreditlari, emissiyalar, depozit sertifIkatlari уа uning boshqa instrumentlaridan foydalanadi .
Tijorat korxonalarining moliyaviy resurslari budjel tizimi orqali
noishlab chiqarish sohasini mablag'lar bila.n ta'minlashga уо'паltiгilаdi.
Uу хо 'jaliklari moliyasi – bu moliya tizimining alohida bo'g'ini.
Aholining moliyaviy munosabatlari mamlakatning to'lovga layoqatlilik
talabini tartibga solishda о'ta muhim ahamiyat kasb etadi. Yalpi ichki
mahsulotning tovarlar va xizmatlar ko'rinishida yaratiladigan ma'lum
qismi oila budjeti orqali o'tadi. Jamiyat a'zolarining daron1adlari qancha
yuqori bo'lsa, uning ishlab chiqariladigan moddiy boyliklarga talabi
shuncha yuqori, korxonaning iqtisodiy ahvoli shuncha mustahkam
bo'ladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
