Moliyaviy tahlil fani 1-mavzu: moliyaviy tahlil faninig nazariy asoslari

Choraklar	Mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan tushum, mln so’m		Xaqiqatdagi darajaning rejadan farqi
Reja bajarilishi, %
	Reja	Xaqiqat
1	22 500	21 600	-900 (21 600 -22 500)	96 (21600/22500)
2	20 200	20 800	+600	102.9
3	28 000	28 200	+200	107.1
4	27 000	26 300	-700	97.4
Jami	97 700	96900	-800	99.18

Mahsulot sifati bo’yicha ishlab chiqarish rejasining bajarilishi tahlili

Nisbiy miqdorlarning turlari, ifodasi va uarning tasnifi

Taqqoslash turlari	Taqqoslash nisbiy ifodasi	Tasnifi
Reja vazifalari nisbiy miqdorlari	Krv=Kjr/Ko’y	Joriy yil reja ko’rsatkichini (Kjr) o’tgan yil yoki o’tgan yillarning o’rtacha ko’rsatkichlariga (Ko’y)nisbati
Rejani bajarish nisbiy miqdorlari	Krb=Kh/Kr	Haqiqatda erishgan daraja(Kh) bilan reja ko’rsatkichlari (Kr) nisbati
Dinamika nisbiy miqdorlari	Kdn=Kb /Kbv	Iqtisodiy ko’rsatkichlarni(Kb),(Kbv) vaqt ichida nisbiy o’zgarishini tavsiflaydi
Tuzilmaviy nisbiy miqdorlar	Ktn=Kab/Kuh	O’rganilayotgan to’’lamning ayrim birliklarini(Kab) uning umumiy hajmiga(Kuh) nisbati

O‘rtacha miqdorlar.

• Mutlaq va nisbiy miqdorlarning hodisa va jarayonlarni o‘rganish, baholash va tahlil etishdagi ustunliklari, ijobiy tomonlari bilan bir qatorda, ularning qator kamchiliklari ham mavjud. Ya’ni ular o‘rganilayotgan hodisa va jarayonlarga umumlashtirib ta’rif bera olmaydi. Bu vazifani o‘rtacha miqdorlar bajaradi.
• O‘rtacha miqdorlardan rejalashtirish, boshqarish, ilmiy-tadqiqot ishlarida keng qo‘llaniladi. 
• O‘rtacha miqdorlar deb, bir xildagi va bir turdagi hodisalarni o‘zgaruvchan belgilari asosida umumlashtirib xarakterlovchi, ta’riflovchi miqdorlarga aytiladi.
• Moliyaviy tahlil jarayonida o‘rtacha miqdorlarning qator turlaridan foydalaniladi:
• o‘rtacha arifmetik miqdorlar;
• garmonik miqdorlar; o‘rtacha geometrik miqdorlar;
• o‘rtacha xronologik miqdorlar;
• o‘rtacha kvadratik miqdorlar.

Moliyaviy tahlilda qo‘llaniladigan o‘rtacha miqdorlar

O‘rtacha arfimetik (Oddiy)		X voqeliklar bir yoki teng marta takrorlangan paytda qo‘llaniladi. Misol uchun, ishchilar­ning (N) o‘rtacha ish haqini (X) topish.
O‘rtacha arfimetik (Tortilgan)		X1 voqelik bir necha marta (F1) takrorlansa, ular o‘zaro ko‘p marta qo‘shib hisoblanmay, takrorlanish miqdoriga X1F1 ko‘paytirilib topiladi. Natijani esa takrorlanishlar (∑F) soniga bo‘linadi. Misol uchun, 20 kishining (F1) har biri 50 kg dan paxta (X1) terdi, 40 kishi (F2) esa 60 kg dan paxta (X2) terdi. Har bir kishi o‘rtacha qancha paxta terganligi aniqlanadi.
O‘rtacha xronologik		Voqeliklarni sodir bo‘lish intervallari bir xil bo‘lganligi inobatga olinib, muayyan davrdagi o‘rtacha aniqlanadi. Misol uchun, ombordagi mahsulotlarning oy oxiriga yoki boshiga qoldiqlarini o‘rtacha miqdorlari topiladi.
O‘rtacha geometrik		Voqeliklar o‘zgarishi koeffitsiyentlarda aniqlanib, koeffitsiyentlar asosida o‘rtacha miqdor topiladi. Misol uchun, baho o‘zgarishlarining o‘rtacha o‘zgarishi aniqlanadi.
O‘rtacha kvadratik		Oddiy arfimetik o‘rtachani yanada aniqlikda hisoblab topish uchun zarur.