«moliyaviy tahlil» kafedrasi ergasheva Nargiza Raimjon qizi

2.3. Auditorlik hisobotini tayyorlash bilan bog'liq milliy standartlar 
Auditorlik hisobotini tayyorlash bilan bog'liq milliy standartlariga 70-son 
va 80-sonli auditorli faoliyati milliy standartlari misol bo’la oladi. Mazkur 
Auditorlik faoliyati milliy andozasi «Auditorli faoliyati to’g’risida»gi 
O’zbe iston Respublikasi qonuni, O’zbe iston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 
2000 
yil 
22 
sentyabrdagi 
«Auditorlik faoliyatini 
ta omillashtirish va auditorli te shiruvlari rolini oshirish to’g’risida» 365-son 
qaroriga asosan ishlab chiqilgan va O’zbe iston Respublikasida auditorlik 
faoliyatini me'yoriy tartibga solish elementi hisoblanadi. 
Andozaning maqsadi auditorli tash iloti tomonidan o’t azilgan 
auditorli te shiruvi nati alari bo’yicha auditorli hisoboti va auditorli

---

41 
hulosasini tuzishning yagona tartibini joriy etishdir. Mazkur andoza talablari 
auditorli te shiruvini o’t azish va xo’ ali yurituvchi subyektga auditorlik 
hisoboti hamda auditorlik hulosasini taqdim etish paytida barcha auditorlik 
tashkilotlari uchun majburiy. 
Auditorlik hisoboti - xo’ ali yurituvchi subyekt rahbari, mulkdori, 
ishtiro chilari umumiy yig’ilishiga taqdim etiladigan, auditorli te shiruvining 
borishi, buxgalteriya hisobini yuritishning belgilangan tartibidan aniqlangan 
chetga chiqishlar, moliyaviy hisobotdagi huquq buzilishlari to’g’risida batafsil 
ma'lumotlar, shuningde , auditorli te shiruvini o’t azish nati asida olingan va 
auditorlik hulosasini tuzish uchun asos hisoblanadigan boshqa axborotdan iborat 
bo’lgan hu at. 
Auditorlik hulosasi - moliyaviy hisobotning haqqoniyligi (to’g’riligi) va 
buxgalteriya hisobini yuritish tartibining qonun hujjatlari bilan belgilangan 
talablarga muvofiqligi to’g’risida auditorli tash ilotining fi ri yozma sha lda 
ifodalangan va xo’ ali yurituvchi subyektning moliyaviy hisobotidan 
foydalanuvchilar uchun ochiq bo’lgan hu at. 
Auditorli hisobotida quyidagilar bo’ladi: 

nomi («Auditorlik hisoboti» yoki «Auditorlik tashkilotining hisoboti»: 
ikkala nom bir hil kuchga ega); 

adresatning nomi; 

kirish qismi; 

tahliliy qism; 

yakuniy qism. 
70-sonli auditorlik faoliyati milliy standartiga muvofiq auditorlik
hisobotining kirish qismida auditorlik tashkiloti rekvizitlari, shu jumladan 
auditorlik faoliyatini amalga oshirishga litsenziyaning raqami va sanasi, 
auditorlar va auditorlik tekshiruvida qatnashgan boshqa shaxslar to’g’risidagi 
ma'lumotlar, shuningde , auditorli te shiruvini o’t azish uchun asos va 
xo’ ali yurituvchi subyekt faoliyatining umumiy tavsifi keltirilishi kerak.
Auditorlik hisobotining tahliliy qismida esa quyidagilar bo’lishi shart: 

---

42 

xo’ ali yurituvchi subyektda ichki nazorat holatini tekshirish natijalari 
(batafsil bayoni); 

buxgalteriyahisobi holati va moliyaviy hisobotni tekshirish natijalari; 

moliyaviy-xo’ ali faoliyatini amalga oshirish paytida qonunchilik 
talablariga rioya etilishini tekshirish natijalari; 

soliqlar va boshqa ma buriy to’lovlarni hisoblash hamda to’lashning 
to’g’riligini te shirish nati alari; 

aktivlarning butligini tekshirish natijalari. 
Auditorlik hisobotining yakuniy qismida 70-AFMS ga o’ra auditorlik 
tashkilotining aniqlangan chetga chiqishlar va huquq buzilishlarini bartaraf 
etishga doir tavsiyalarini, shuningdek xo’ ali yurituvchi subyektning 
moliyaviy-xo’ ali faoliyati samaradorligini oshirishga doir takliflari va 
maslahatlarini eltirib o’tilishi kerak.
Auditorlik hulosasining tuzilishi milliy standartlarda belgilab berilgan va 
u quyidagi elementlarni o’z ichiga oladi: 

nom («Auditorlik hulosasi» yoki «Auditorlik tashkilotining hulosasi»: 
ikkala nom teng huquqli); 

adresatning nomi; 

kirish qismi; 

qayd etish qismi; 

yakuniy qism; 

auditorlik hulosasini berish sanasi; 

auditorlik tashkiloti manzili; 

auditorlar va auditorlik tashkiloti rahbarining imzosi. 
Auditorlik hulosasi auditorlik tashkilotining muhri bilan tasdiqlanishi 
kerak. 
Shu bilan birga auditorlik hisobotini tayyorlash bilan bog'liq milliy 
standartlarga kiruvchi 80-sonli milliy standart haqida ma’lumot berib o’tsam. 

---

43 
Mazkur 
Auditorlik 
faoliyati 
milliy 
standarti 
O’zbe iston 
Respublikasining «Auditorli faoliyati to’g’risida»gi qonuni 21-moddasiga, 
O’zbe iston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 22 sentyabrdagi 
«Auditorlik faoliyatini takomillashtirish va auditorlik tekshirishlari rolini 
oshirish to’g’risida» 365-son qarori 3-bandiga muvofiq ishlab chiqilgan hamda 
O’zbe iston Respublikasida auditorlik faoliyatini me'yoriy tartibga solish 
elementi hisoblanadi. Standartning maqsadi mahsus savolni tekshirish natijalari 
bo’yicha auditor hisobotini tuzish tartibini aniqlashdir. 
Mazkur standart talablari xo’ ali yurituvchi subyektlarning moliyaviy 
axborotlarini auditorli te shiruvidan o’t azish chog’ida mahsus savolni 
tekshirishda barcha auditorlik tashkilotlari uchun majburiy.
Bu standartga muvofiq auditor hisoboti quyidagilarning auditorlik 
te shiruvlari ya unlari bo’yicha tuziladi: 

moliyaviy hisobotning ayrim hisobvaraqlari yo i bo’limlari ularning 
to’g’riligini baholash maqsadida; 

unumdorlikni va samaradorlikni baholash maqsadida xo’ ali tizimining 
ayrim qismlari; 

shartnoma shartlariga rioya qilish; 

xo’ ali yurituvchi subyekt xo’ ali tizimining ayrim qismlari 
(elementlari) qonun hujjatlariga, shuningdek xo’ ali yurituvchi subyekt 
rahbariyati tomonidan belgilangan me'yor va qoidalarga mos kelishi; 

konsolidasiyalangan moliyaviy hisobotning ayrim hisobvaraqlari yoki 
bo’limlari; 

boshqa moliyaviy axborot. 
Mahsus 
savolni 
tekshirish 
buyurtmachisi 
moliyaviy 
ahboroti 
tekshiriladigan ho'jalik yurituvchi sub'ekt, uning mulkdori, ishtirokchi va 
aksiyadorlari, mazkur ho'jalik yurituvchi sub'ektda mahsus savolni tekshirishni 
o'tkazish tashabbuskori bo'lgan nazorat qiluvchi yoki huquqni muhofaza 
qiluvchi organlar bo'lishi mumkin. 

---

44 
Mahsus savolni tekshirishni o'tkazish bo'yicha ishlarga tegishli tekshiruv 
buyurtmachisi hisobidan haq to'lanadi. 
Mahsus savolni tekshirish natijalari bo'yicha auditor hisoboti quyidagi 
elementlarni o'z ichiga olishi lozim: 
a) hisobotning nomi (tekshirilayotgan savolni ko'rsatgan holda, masalan, 
"HHH" 
korhonaning 
debitorlik 
va 
kreditorlik 
qarzlari 
to'g’risidagi 
ma'lumotnomani tekshirish natijalari bo'yicha auditorlik tashkilotining hisoboti); 
b) adresat; 
v) kirish qismi; 

auditorlik tashkilotining nomi, pochta manzili va boshqa rekvizitlari 
(auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun berilgan licenziya raqami va 
berilgan sanasi, uning amal qilish muddati, auditorlik tashkilotining davlat 
ro'yhatidan o'tganligi haqidagi guvohnomasi raqami, hisob-kitob varaqining 
raqami, telefonlar); 

tekshiruvda ishtirok etgan auditor (auditorlar), shuningdek 
auditorlik tashkiloti rahbarining familiyasi, ismi-sharifi; 

auditorlik tekshiruviga olingan mahsus savolning tavsifi (bayoni); 

ho'jalik yurituvchi sub'ekt auditorlik tashkilotiga taqdim etayotgan 
axborotning to'g’riligi uchun javobgar bo'lishi, auditorlik tashkiloti esa mahsus 
savolni tekshirish natijalari bo'yicha o'z hisoboti uchun javobgarligiga oid 
ko'rsatma; 
g) tahliliy qism: 

mahsus savolni te shirish chog’ida auditor tomonidan bajarilgan 
taomillar ro'yhati; 

tekshiruv chog’ida qo'llanilgan standartlarga havola; 

aniqlangan qoidabuzarliklar (aniq dalillar); 
d) yakuniy qism: 

mahsus savolni tekshirish natijalari haqida auditorlik tashkilotining 
fikri; 

---

45 

mahsus savolni tekshirish natijalari bo'yicha auditor hisoboti 
topshirilgan sana; 

auditor (auditorlar) va auditorlik tashkilotining rahbari imzolari, 
shuningdek auditorlik tashkilotining muhri. 
Mahsus savolni tekshirish bo'yicha auditor hisobotining har bir sahifasi 
mahsus savol tekshiruvini o'tkazgan auditor (auditorlar) tomonidan imzolanishi 
kerak. 
Zarurat bo'lganda auditor hisobotda tekshiruv chog’ida aniqlangan 
kamchiliklarni bartaraf etish bo'yicha belgilangan tartibga ko'ra o'tkaziladigan, 
tekshiruv ob'ektining unumdorligi va samaradorligi takomillashishiga va 
oshishiga olib keladigan tavsiyalar va takliflar berishi lozim. 
Agar auditor tekshiruv ob'ekti bo'yicha bir hilda fikr bildira olmasa, u yakuniy 
qismdan oldin mazkur qarorining muhim asoslari tushuntiriladigan qo'shimcha 
qismni kiritishi lozim. Auditor yakuniy qismdagi fikrni shakllantirishda 
qo'shimcha qismda bayon qilingan asoslardan foydalanadi. 
Auditorlik tashkiloti mahsus savolni tekshirish natijalari bo'yicha auditor 
hisoboti shaklining bir hilda bo'lishiga rioya qilishi lozim.
Auditorlik tashkiloti mahsus savolni tekshirish natijalari bo'yicha ataylab 
yolg’on yoki noto'g’ri hisobot tuzganligi uchun qonun hujjatlariga muvofiq 
javobgar bo'ladi. 

---

46