Moliyaviy tahlilni tashkil etish, yuritish, xulosalarni shakllantirish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdagi meyoriy asoslari
Moliyaviy tahlilni tashkil etish shakllari. Moliyaviy tahlilni tashkil etishda korxonaning tarmoq xususiyati, faoliyat ko‘lami, raqobatdagi o‘rni kabi jihatlarini hisobga olish
Moliyaviy hisobot tahlili, investitsion tahlil, qimmatli qog‘ozlar bozoridagi jarayonlar tahlili, moliyaviy hisobotni bashoratlash
Moliyaviy tahlilning metodologik asoslari me’yoriy xujjatlar asosida ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Buxgalteriya hisobi va auditni yo‘lga qo‘yish va yuritishda amal etiladigan barcha me’yorlar (Qonunlar, standartlar, Nizomlar, yo‘riqnomalar, buyruqlar, tartiblar) tahlil uchun ham ahamiyatli hisoblanadi. Shu bilan birgalikda tahlilning o‘zi uchun ham qator normalar belgilanganki ular xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning boshqaruvi zaruriyatidan kelib chiqqan holda ijro etiladi, amalga oshiriladi.
Moliyaviy tahlilning metodologik asoslari me’yoriy xujjatlar asosida ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Buxgalteriya hisobi va auditni yo‘lga qo‘yish va yuritishda amal etiladigan barcha me’yorlar (Qonunlar, standartlar, Nizomlar, yo‘riqnomalar, buyruqlar, tartiblar) tahlil uchun ham ahamiyatli hisoblanadi. Shu bilan birgalikda tahlilning o‘zi uchun ham qator normalar belgilanganki ular xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning boshqaruvi zaruriyatidan kelib chiqqan holda ijro etiladi, amalga oshiriladi.
Rasmiy meyoriy asoslarga xo‘jalik yurituvchi sub’ektning moliya xo‘jalik faoliyatini tahlil etishning quyidagi tartiblarini kiritish mumkin
xo‘jalik yurituvchi sub’ektning muhim samaradorlik ko‘rsatkichlarini baholash
xo‘jalik yurituvchi sub’ektning iqtisodiy nochorligini baholash
Xo‘jalik sub’ekti faoliyatiga baho berish va tahlil etishda bir qator analitik jarayonlar amalga oshiriladi. Bu jarayonlarning asosiy manbasi sifatida buxgalteriya (moliyaviy) hisoboti ma’lumotlari olinadi. Biznesdagi holat va uning kelgusidagi rivojini prognozlash yuzasidan shuningdek, statistik, makroiqtisodiy va tarmoq ko‘rsatkichlarining qiyosiy tahlili ham amalga oshiriladi. SHu bilan bir qatorda xo‘jalik sub’etlarida bu borada tahlil boshqaruvning eng muhim dastagi sifatida qaraladi.
Xo‘jalik sub’ekti faoliyatiga baho berish va tahlil etishda bir qator analitik jarayonlar amalga oshiriladi. Bu jarayonlarning asosiy manbasi sifatida buxgalteriya (moliyaviy) hisoboti ma’lumotlari olinadi. Biznesdagi holat va uning kelgusidagi rivojini prognozlash yuzasidan shuningdek, statistik, makroiqtisodiy va tarmoq ko‘rsatkichlarining qiyosiy tahlili ham amalga oshiriladi. SHu bilan bir qatorda xo‘jalik sub’etlarida bu borada tahlil boshqaruvning eng muhim dastagi sifatida qaraladi.
Moliyaviy tahlildan foydalanishning yagona metodikasi shu paytga qadar yaratilmagan. SHu sababli, har bitta menejer o‘z amaliy tajribasidan, xo‘jalik sub’ektining faoliyat va boshqaruv xususiyatlaridan, axborot manbalarining hajmidan kelib chiqqan holda alohida metodik ishlanmalardan foydalanadilar
Iqtisodiyot sub’ektini xo‘jalik-moliya faoliyatini tahlil etishning moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarida asosan 3 ta bosqichi tarkiblanadi ishonchli axborotlar bazasini shakllantirish
tahlil usullari (metodlari)ni aniqlash, tahlilni o‘tkazish va olingan natijalarni umumlashtirish
tahlilning maqsadini va uni realizatsiya qilish tartibini belgilash; tahlilda foydalaniladigan axborotlar sifatini baholash
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari raqobatda sinmasligi uchun quyidagilarga amal qilishlari lozim
mavjud mablag‘larini to‘g‘ri joylashtirish va boshqarish; -ijobiy faoliyat natijaviyligiga erisha borish
debitor qarzlarni ko‘paytirmaslik yo‘llarini topish, mavjud debitor qarzlarni muddatida qaytarish chora tadbirlarini ko‘rish
Korxonalarning moliyaviy iqtisodiy ahvoli monitoringi va tahlilini o‘tkazish mezonlarini aniqlash tartibiga muvofiq korxonalar moliyaviy-iqtisodiy holati bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi
iqtisodiy tahlikali (havf xatarli)
iqtisodiy nobarqaror
to‘lovga qobilligini tiklash imkoniiga ega bo‘lgan korxonalar