Morfemika



Download 409,77 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/2
Sana29.12.2021
Hajmi409,77 Kb.
#79389
  1   2
Bog'liq
1-maruza. Sifat UGMsi



 



1-ma’ruza. Sifat so‘z turkumi.  



Reja: 

1.  Sifat va uning UGMsi. 

2.  Sifatning lug‘aviy-ma’noviy guruhlari.(LMG) 

3.  Asliy va nisbiy sifatlar. 

4.  Sifat derivatsiyasi. 

5.  Daraja sifatning tasniflovchi kategoriyasi sifatida. 

 

Sifat  va  uning  UGMsi.    Asosan  predmetning,  qisman  harakatning  belgisini 

bildiruvchi darajalanuvchi so‘z sifat deyiladi: qizil qalam, oq kabutar, yaxshi gapirmoq

 Boshqa  so‘z  turkumi  ham  belgi  ifodalaydi.  Ammo  sifat  barqaror  va  turg‘un  belgi 

ifodalashi  jihatidan  ulardan  ajralib  turadi.  Masalan,  Gul  –  qizil  deganda  turg‘un  (statik) 

belgi,  Gul  qizardi  deganda  esa  o‘zgaruvchi  (dinamik)  belgi  namoyon  bo‘lgan.  Sifat 

anglatadigan  belgi  boshqa  turkum  anglatadigan  belgidan  xususiyati  bilan  farqlanadi. 

Masalan,  qizg‘ish  –  qizil  –  qip-qizil.  Boshqa  turkum  anglatuvchi  belgida  esa  bunday 

xususiyat  yo‘q.  Sifat  gapda  asosan  sifatlovchi  aniqlovchi,  qisman  kesim,  hol  vazifasida 

keladi. 

Shu  asosda  sifatning  UGMsini  «asosan  predmetning,  qisman  harakatning  belgisini 

bildirib,  gapda  asosan  sifatlovchi  aniqlovchi,  ba’zan  kesim,  ayrim  hollarda  hol  vazifasida 

kelish» ko‘rinishida tiklash mumkin. 

Belgi  tushunchasi  o‘z  ichiga  rang-tus,  hajm-shakl,  xarakter,  vazn,  maza  kabini 

qamrab  oladi.  Belgining  xususiyatiga  ko‘ra  sifat  ikkiga  bo‘linadi:  asliy  sifatlar  va  nisbiy 



sifat

Asliy  sifat  predmetning  turg‘un,  nisbatlanmaydigan  va  darajalanadigan  belgisini 

ifodalaydi: [qizil][sariq][katta][ko‘p][oz]. 

Nisbiy  sifatlar  belgini  qandaydir  bir  predmet,  belgi,  miqdor,  o‘rin  va  harakatga 

nisbatan  ifodalaydi:  moddiy  yordam,  siniq  piyola,  burchakdagi  o‘tirgich.  Nisbiy  sifatda 

darajalanish, qiyoslanish bo‘lmaydi. Lekin u daraja belgisiga ega bo‘lgan ravishdan asosan 

predmet belgisini bildirishi bilan farqlanadi. 

Asliy sifatning barchasida daraja shakllari, ayrimida ozaytirma va kuchaytirma shakl 

bor.  

Asliy sifat bildirgan belgining darajasi har xil bo‘lishi mumkin. Daraja kategoriyasi 



(DK) sifat ifodalagan belgining shu nuqtayi nazaridan tavsifini beradi. 

Sifat LMGlari. Darslik va qo‘llanmalarda sifatning 9 ta LMG ajratiladi: 

1.Xususiyat  bildiruvchi  sifat.  2.Holat  bildiruvchi  sifat.  3.SHakl  bildiruvchi  sifat. 

4.Rang-tus  bildiruvchi  sifat.  5.Maza-ta’m  bildiruvchi  sifat.  6.Hid  bildiruvchi  sifat. 

7.O‘lchov bildiruvchi sifat. 8.O‘rin bildiruvchi sifat. 9.Payt bildiruvchi sifat.   

Quyida ularning har birini alohida-alohida ko‘rib o‘tamiz. 


Download 409,77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish