Муаллиф: Наргиза Умарова

Сизнингча, Хитойга ушбу форматни яратиш ташаббуси билан чиқишга қандай асосий омиллар туртки берди?
Назаримда, Хитой раҳбариятига бундай қарорга келишига ҳам мамлакатнинг ички тараққиёти, ҳам ХХРнинг ташқи сиёсий манфаатларини амалга ошириш нуқтаи назаридан келиб чиқадиган бир қанча вазифалар туртки берган.
Аввало, бу Шинжондаги барқарор ички сиёсий вазиятни ва мамлакатнинг ғарбий чегараларидаги осойишталикни таъминлашдан иборатдир. Бундан ташқари, Хитойга ички тараққиёт дастурларини амалга ошириш учун қулай ташқи қуршов зарур.
Пекин Афғонистондан келаётган таҳдидларга дуч келгач, минтақадаги қўшнилари билан терроризмга қарши кураш борасидаги ҳамкорлигини фаоллаштиришга мажбур бўлди. ХХР Афғонистондаги вазият тинч йўл билан тартибга солинишидан манфаатдор, шу сабабли бугунги кунда халқаро ишларда катта обрў-эътиборга эгалиги сабаб минтақа ҳаётида иштирок этишнинг ҳам мамлакат манфаатларига, ҳам қўшнилари манфаатларига мос тушадиган тарзда иштирок этиш йўлини топишга интилмоқда.
Хитой – Тожикистон – Афғонистон – Покистон ҳамкорлиги формати ХХР учун Ҳинд океанига чиқиш учун ўзига хос ёй вазифасини ўтайди.
Пекиннинг QCCMни расмийлаштиришдан кўзланган асосий стратегик мақсадлари орасида унинг Жанубий Осиёдаги позицияларини мустаҳкамлаш нияти борлигини ҳам кўриш мумкин, чунки Хитой – Тожикистон – Афғонистон – Покистон ҳамкорлиги формати ХХР учун Ҳинд океанига чиқиш учун ўзига хос ёй вазифасини ўтайди.
Пекиннинг Марказий ва Жанубий Осиёдаги иқтисодий инвестицияларини ҳимоя қилишга интилиши, масалан, Хитой-Покистон иқтисодий коридори хавфсизлигини таъминлаш муҳим аҳамият касб этади. У “Бир макон – бир йўл” ташаббусининг муҳим таркибий қисми ҳисобланади.
Айни механизм фаолияти доирасида қандай қадамлар қўйилди ёки тадбирлар ташкил этилди?
QCCM[1] олий ҳарбий раҳбариятининг Душанбеда бўлиб ўтган мажлиси (2017 йил августи) давомида янги формат доирасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган 2 та ҳужжат имзоланган эди: Афғонистон, Хитой, Покистон ва Тожикистон қуролли кучлари ўртасида терроризмга қарши кураш бўйича мувофиқлаштирувчи механизм ҳақида битим, шунингдек, Тўрт мамлакат қуролли кучларини мувофиқлаштириш бўйича терроризмга қарши ахборот маркази ҳақида баённома. Ушбу 2 та ҳужжат мавжуд, бироқ уларнинг мазмуни махфийлигича қолмоқда.
QCCM форматида иш гуруҳларининг учрушувлари ўтказиб турилибди. ХХР Мудофаа вазирлиги хабар қилганига кўра, 2019 йил 26 январида Пекинда тўртлик қўшма иш гуруҳининг якуний мажлиси бўлиб ўтган. Томонлар механизм доирасида 2018 йилги ҳамкорликка якун ясаган ва умумий хулосага келган: “терроризмга қарши кураш соҳасида халқаро вазият мураккаблигича қолмоқда, минтақадаги экстремистик гуруҳларнинг ўзаро бирлашиш тамойили давом этмоқда, айни ҳол тўртта мамлакат барқарорлигига жиддий хавф туғдирмоқда”.