Muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnalogiyalari universiteti

Tuproq holatini kuzatish. Tuproq holati fermerlarga optimal ekish va hosil yigʻish vaqti toʻgʻrisida qaror qabul qilishda yordam beradigan muhim koʻrsatkichdir. IoT datchiklari yordamida tuproq holatini kuzatish bilan fermerlar bir zumda tuproq namligi va shoʻrlanishi toʻgʻrisida ogohlantiradilar. Boshqa koʻrsatkichlarga tuproq harorati va havo harorati kiradi: ularni toʻgʻri baholash fermerlarga sugʻorish vaqtini rejalashtirishga va zararkunandalarni qachon kutishlarini bilishga imkon beradi.

3.4 – rasm. IoT tuproq holatini aniqlovchi qurilma
Tuproq holatini nazorat qilish real vaqt rejimida ishlashi va foydalanuvchilarni har qanday muhim oʻzgarishlar toʻgʻrisida ogohlantirishi uchun apparat va dasturiy ta'minot tizimlarini birlashtirishni talab qiladi.
Bunday yechimning namunasi CropX - qishloq xoʻjaligini masofadan kuzatish uchun agrotexnologik platformadir. Ma'lumotlarni yigʻish uchun aqlli qishloq xoʻjaligi datchiklaridan va ma'lumotlarni qayta ishlash va saqlash uchun bulutli infratuzilmani foydalanuvchi kompyuteriga yoki smartfon ekraniga oʻqish mumkin boʻlgan shaklda yetkazib berish uchun foydalanadi.
Ob-havo monitoringi. Qishloq xoʻjaligida ob-havo monitoringi IoT uchun eng tez-tez qoʻllaniladigan sohalardan biridir. Oʻsimliklarni yetishtirishda hosil koʻp jihatdan atrof-muhitga bogʻliq boʻlib, bu tabiatan oʻzgaruvchan. Toʻgʻridan-toʻgʻri dalada joylashgan ob-havoni kuzatish yechimlari, oʻzgaruvchan ob-havo sharoiti - harorati, yogʻingarchilik, namlik, quyosh nurlari va shamol tezligi toʻgʻrisida fermerlarni ogohlantiradi.
Pycno, allMETEO va Smart Element singari ob-havo monitoringi platformalari qishloq xoʻjaligida aqlli zondlash texnologiyasini qoʻllash ob-havo ma'lumotlarini toʻgʻridan-toʻgʻri fermerlarning noutbuklari va smartfonlariga yetkazish va ularga zudlik bilan chora koʻrishga imkon berishiga yordam beradigan yorqin misollardir. 

3.5 – rasm. IoT iqlimni kuzatish texnologiyasi
Issiqxonalarni avtomatlashtirish tizimlari. Nozik va sezgir issiqxona ekotizimi doimiy parvarish va nazoratni talab qiladi. Growlink Farmapp va GreenIQ kabi issiqxonalarni avtomatlashtirish uchun qishloq xoʻjaligining aqlli yechimlari masofadan zondlashning qishloq xoʻjaligida qoʻllanilishini tasvirlaydi. Ular maqbul mikroiqlim sharoitlarini saqlashga yordam beradi va yorugʻlik, namlik, CO2 va harorat darajasini boshqaradi. Tezkor ogohlantirishlar va boshqaruvning kengaytirilgan imkoniyatlari issiqxonalarda dehqonchilik samaradorligini maksimal darajada oshiradi. 
Avtomatik sugʻorish. Hozirda keng qoʻllaniladigan tomchilatib sugʻorish tizimlari fermerlarga ekinlar oladigan suv miqdori va dalaga suv etkazib berish vaqtini nazorat qilish imkoniyatini beradi. Tuproq namligi darajasi va oʻsimliklarning holatini kuzatish uchun mavjud sugʻorish tizimlariga IoT sensorlarini qoʻshish orqali fermerlar bunday tizimlarni deyarli toʻliq avtonom qilishlari mumkin. Ular jarayonga faqat ba'zi muammolar yuzaga kelganda aralashishi kerak boʻladi.
Qurgʻoqchil hududlarda IoT texnologiyalari tomonidan boshqariladigan suvni boshqarish funktsiyasi fermer xoʻjaliklariga cheklangan suv ta'minotini oqilona boshqarish, optimal sugʻorish strategiyasini yaratish va suv resurslaridan samarali foydalanish imkoniyatini beradi.
Ekinlarni kuzatish tizimlari. Ekinlarning oʻsishi va pishishi bilan juda koʻp narsalar notoʻgʻri ketishi mumkin: kasalliklar, zararkunandalar bilan zararlanish yoki atrof-muhitning noqulay sharoiti, dehqonlar e'tiboridan oldin, qaytarib boʻlmaydigan zarar yetkazishi mumkin. Ekinlarni monitoring qilishda qoʻllaniladigan aqlli zondlash texnologiyasi ekinlarning holati (harorat, namlik, sogʻliqni saqlash koʻrsatkichlari) boʻyicha koʻrsatkichlarni toʻplaydi va fermerlarga har qanday xato yuz berganda oʻz vaqtida choralar koʻrishga imkon beradi.
Bundan tashqari, Semios va Arable kabi tizimlar hosilning pishganligini aniqlashga yordam beradi, bu esa fermerlarga hosilni yigʻib olishning aniq vaqtlarini rejalashtirishga imkon beradi.
Zararkunandalarga qarshi kurash. Zararkunandalar - bu dehqonlarning muntazam ravishda duch keladigan muammolari. Zararkunandalar qachon kelishini bilish qiyin boʻlishi mumkin, shuningdek, dalaga tez-tez sayohat qilmasdan, ularning faoliyati va joylashishini aniq belgilab boʻlmaydi. Aqlli qishloq xoʻjaligi monitoringi tizimlari ushbu muammolarni hal qiladi; bundan tashqari, ular har bir alohida holatda zararkunandalarni yoʻq qilish uchun zarur boʻlgan kimyoviy moddalarni aniq miqdorini ajratishga yordam beradi.
Strider kabi IoT zararkunandalarni aniqlash tizimlari hasharotlarni hisobga oladi va ularning joylarini real vaqt rejimida hasharotlar kamerasi va toʻgʻridan-toʻgʻri maydonga joylashtirilgan hosilni zararkunandalarini aniqlash uchun datchiklar yordamida aniqlaydi. Fieldin va DTN kabi agrotexnologik kompaniyalar 
Yovvoyi oʻtlar va zararkunandalarga qarshi kurash har doim ekinlarni yetishtirishning muhim tarkibiy qismi boʻlib kelgan. Zamonaviy bozor allaqachon fermerlarga pestitsidlarni talab qilinadigan miqdorda qoʻllash va jarayonni iloji boricha samarali qilishga yordam beradigan tizimlarga ega. Masalan, maxsus tuzoqlar hosil ishlab chiqaruvchilarga daladagi zararkunandalar bilan bogʻliq vaziyatni nazorat qilish, ularga bu hududdagi hasharotlarning haqiqiy sonini koʻrsatish, tuzoqdagi namunalarni avtomatik ravishda hisoblash imkonini beradi.
Ularning soni juda koʻp boʻlsa, fermerlar xabarnoma olishadi. Tizim zararkunandalarning koʻpayishini va hosilni yoʻq qilinishini oldini olish uchun oʻsimliklarni himoya qilish vositalarini ma'lum bir vaqt oraligʻida maxsus dispenserlardan purkash uchun tuzilishi mumkin.
“Aqlli issiqxona” yo‘nalishidagi texnologik yechimlarni joriy etish quyidagilarni nazarda tutadi:

• 
  yopiq tizimlar uchun dasturiy vositalar va robotlashtirilgan intellektual texnologiyalarni ishlab chiqish va ularni amaliyotda qo‘llash orqali qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va ish unumdorligini oshirish;
  
• 
  issiqxona xo‘jaliklarida buyumlar internetini (himoyalangan tarmoqdan, sensorlar va analitik tizimgacha olib boruvchi qurilma) qo‘llashga asoslangan zamonaviy va tugallangan texnologiyalarni joriy etish;
  
• 
  issiqxona xo‘jaliklarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish hajmining barqaror o‘sishini ta’minlash hamda nazorat usullarini qo‘llash orqali mahsulot sifatini oshirish;
  
• 
  yopiq tizimda sifatli va xalqaro standartlarga javob beradigan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish hajmlarini oshirish;
  
• 
  issiqxona xo‘jaliklarida qishloq xo‘jaligi ekinlarining hosildorligi bo‘yicha monitoring olib borish;
  
• 
  ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish hamda simsiz sensor, signallarni qayta ishlash va yuborishning raqamli shakldagi mikroelektron tizimi qo‘llaniladigan issiqxona xo‘jaliklarini masofaviy boshqarish tizimini ishlab chiqish;
  
• 
  mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish, ta’lim dasturlarini ishlab chiqish va “Aqlli issiqxona” texnologiyalarini rivojlantirish bo‘yicha biznes-startap loyihalarini amalga oshirish imkonini beruvchi markazlarni tashkil etish.
  

Xulosa
Ushbu ilmiy pedagogik ishni bajarish davomida quyidagi ishlar amalga oshirildi:

• 
  kafedrada olib borilayotgan ishlarda qatnashish;
  
• 
  ilmiy rahbar bilan magistrlik dissertatsiyaning 1-bobini tayyorlashda ishlar olib borildi;
  
• 
  biriktirilgan rahbarning dars mashg’ulotlarida qatnashib, talabalarga yuqoridagi mavzularda laboratoriya ishlari amalga oshirildi. Bunda talabalar bilan ishlash malakasiga ega bo’lish, ularga ma’lumotlarni to’g’ri, tushunarli yetkazib berish bo’yicha ko’nikmalarga ega bo’lindi;
  
• 
  yuqoridagi ma’ruzalarni o’tish mobaynida keying avlod konvergent tarmoqlari haqida ko’plab ma’lumotlarga ega bo’lindi;
  
• 
  o’quv amaliyotini olib borishda talabalarga internet tarmoqlari haqida umumiy tushunchalar, tarmoq qurilmalari, konvergensiya usullari, konvergent tarmoq turlari, unga o’tish sabablari, arxitekturasi, NetNumen dasturiy muhiti bilan tanishtirish, unda amaliy ko’nikmalarni amalga oshirish to’g’risida ma’lumotlar keltirib o’tildi.
  

Ilmiy pedagogik ish magistr kelajakda ta’lim sohasini tanlaganda unga poydevor bo’lib xizmat qilar ekan, ya’ni dars o’tish asos bo’ladi, yordam beradi. Shuni hisobga olgan holda magistr talabalarga IPI bo’yicha ko’proq darslar o’tish bo’yicha topshiriqlar sonini oshirish maqsadga muvofiq bo’ladi deb o’ylayman. Albatta bu kelajakda o’qituvchi bo’ladiganlar uchun yaxshigina malaka darsi bo’ladi.


Ilmiy pedagogik ishi rahbari: ___________ A. A. Muradova