Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti talabasi Farxodov Farmonbekning Fizika fanidan 1-mustaqil ishi

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Iqtisodiyot fakulteti 140-22-guruh PHY001-4 talabasi Farxodov Farmonbekning Fizika fanidan 1-mustaqil ishi

REJALAR

1.Mikroskopik tizim hoaltlarini statistik va termodinamik tekshirish usullari. Ideal gazning holat tenglamasi.

2. Ichki energiya

3. Molekulyar – kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi.

4.Gaz molekulalarining issiqlik harakati tezligi va energiyasi bo’yicha Maksvell taqsimoti.

5.Barometrik formula .

6. Termodinamik muvozanatda bo’lmagan tizimlarda ko’chish hodisalari.

7.Xulosa

8.Foydalanilgan adabiyotlar

Moddalarda bo‘ladigan issiqlik hodisalarini va bu moddalarning ichki xossalarini barcha moddalar tartibsiz harakat qiluvchi va o‘zaro ta’sirlashuvchi zarralardan iboratdir, degan tasavvur asosida tushuntiradigan nazariya molekular-kinetik nazariya deb ataladi.

Suyuqlik yoki gazlarda zarraning to‘xtovsiz va tartibsiz harakati Broun (xaotik) harakat deyiladi.Masalan chang zarrasining xaotik harakati

Mendeleyev- Klapeyron tenglamasi : Bu yerda: P-bosim, V-hajm, m –molekula massasi, Myu – molyar massa,N – molekular soni, T- temperatura, Nyu-modda miqdori,R-universal gaz doimiysi.

Klapeyron tenglamasi: Agar hajm , bosim,haroratdan tashqari idishdagi gaz massasi ham o’zgarsa Klapeyron tenglamasi quyidagicha:

Sistemada bosim o’zgarmas bo’lsa Izobarik jarayon yani Gey-Lyussak qonuni deyiladi.

Sistemada hajm o’zgarmas (V=const) bo’lsa Izoxorik jarayon yani Sharl qonuni deyiladi.

Sistemada temperatura o’zgarmas (T=const) bo’lsa Izotermik jarayon yani Boyl-Mariott qonuni deyiladi.

Ichki energiya jismning faqat ichki holatiga bog’liq bo’lgan energiya hisoblanadi va U harfi bilan belgilanadi birligi Joul(J) hisoblanadi. i bu yerda erkinlik darajasi yani 1 atomli element uchun i=3, 2 atomli element uchun i=5, 3 va undan ko’p atomli elementlar uchun i=6 ga teng.

Gaz bosimi hajm birligidagi molekulalar kinetik energiyasining o’rtacha qiymatiga to’g’ri proporsional bunga Ideal gaz molekulalar kinetik energiyasining o’rtacha qiymatiga to’g’ri proporsional . P birligi Paskal(pa) .E – kinetik energiya birligi (J) . Ro – modda zichligi.

Harakatlanayotgan zarrachaning o’rtacha kvadratik tezligi Harakatlanayotgan zarrachaning o’rta arifmetik va ehtimoliy tezligi quyidagicha topiladi. R – universal gaz doimiysi qiymati ga teng.

Maksvell taqsimoti - statistik muvozanat holatida turgan fizik sistema tarkibidagi klassik mexanika qonunlariga boʻysunuvchi zarralar atom, elektronning tezlik boʻyicha taqsimlanishi qonuni. 1859-yilda J. K. Maksvell aniqlagan. Maksvell taqsimotiga, asosan, statistik muvozanat holatidagi gazda ixtiyoriy molekula tezligi v ning koordinatalardagi proyeksiyalarining mos ravishda erishishi mumkin boʻlgan istalgan vx vy,vz kattaliklarga toʻgʻri keluvchi birlik intervaldagi qiymatlardan birortasiga teng boʻlish ehtimolligini ifodalaydi. Maksvell taqsimoti birinchi marta 1920-yilda nemis fizigi O. Shtern tomonidan qizdirish natijasida kumush atomlarining bugʻlanib chikib turishidan foydalanib oʻtkazgan tajribalarida toʻla tasdiqlangan.

Termodinammik muvozanat bunda tizimni tavsiflovchi barcha parametrlar aniq qiymatlarga ega bo’lib, bu qiymatlar tashqi muhit o’zgarmasa, istagancha vaqt davomida o’zgarmay qoladi . Termodinamik muvozanat holatiga o’tgan tizimlarda issiqlik o’tkazuvchanlik , diffuziya kabi har qanday qaytmas jarayonlar to’xtaydi.Muvozanatsiz termodinamika bilan bog’liq transport jarayonlari va stavkalari bilan kimyoviy raksiyalar .Tabiatda mavjud bo’lgan deyarli barcha tizimlar termodinamik muvozanatda emas, chunki ular o’zgarib turadi va vaqt o’tishi bilan o’rgarishi mumkin va ular doimiy ravishda reaksiyalarga ta’sir qiluvchi moddalar va energiya tasirida bo’ladi.

Xulosa: Gazlarda zarrachalarning tartibsiz harakatda bo’lishi va tezligi juda katta. Zarrachaning tezligi uning temperaturasiga bog’liq yani temperatura katta bo’lsa tezlik katta bo’ladi.Termodinamik muvozanatda bo’lgan sistemada issiqlik o’tkazuvchanlik va diffuziya jarayonlari to’xtaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar : P.Habibullayev,A.Boydedayev,A.Bahromov, M.Yuldasheva Fizika darslik Toshkent-2014. 5-bet,6-13-14-19-betlar. M.N.Nazrullayev, V.Sh. Fayziyev Formula Plyus||| Toshkent -2014 38-bet,39-40-41- 43- betlar. Internet sahifalar : wikipediya.org, fayllar.org, hozir.org, math24.net.