Mulkchilik munosabatlari va ularning turlari

MULKCHILIK MUNOSABATLARI VA ULARNING TURLARI

Reja:

• 1.Mulkchlik munosabatlari.Mulk ob'yekti va sub'yekti
• 2.Mulkchilikning turli shakllari
• 3.O'zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish

Mulkchilik munosabatlari:

Bu-mulkga egalik qilish,undan foydalanish va uni tasarruf etish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir.

Mulkchilik munosabatlarining iqtisodiy mazmuni quyidagilarni tashkil qiladi:

• Egalik qilish
• Foydalanish
• Tasarruf etish

Egalik qilish

• Mulkdorlik huquqini uning egasi qo'lida saqlashni bildiradi.Ayrim xollarda mulkga egalik qilish uning egasi qo'lida saqlanib undan amalda foydalanish esa boshqalar qo'lida bo'ladi.
• Masalan ijaraga berilgan mol-mulk.

Foydalanish:

• Bu mol-mulkni iqtisodiy faoliyatda ishlatilishi yoki ijtimoiy hayotda qo'llanilishi.
• Mol-mulkdan foydalanishda undan daromad olish yoki shaxsiy ehtiyojni qondirish uchun ishlatiladi.

MULKNI TASARRUF ETISH:

• Mol-mulk taqdirini mustaqil xal qilishdir.Ya'ni:mol-mulkni sotish,meros qoldirish,xadya qilish ijaraga berish.

MULK OBYEKTI.

• Mulkga aylangan barcha boylik turlari.Bunga inson yaratgan moddiy va ma'naviy boyliklar,tabiiy boyliklar,aqliy mehnat maxsuli va boshqalar kiradi.

MULK SUBYEKTI.

• Jamiyatda ma'lum ijtimoiy-iqtisodiy mavqega ega bo'lgan,mulk obyektini o'zlashtirishda qatnashuvchilar,mulkiy munosabatlar ishtirokchilari bo'lib ular jamoa, sinf, tabaqa yoki boshqa ijtimoiy guruhlarga birlashgan bo'lishlari mumkin.Ayrim kishilar oila va hatto davlat ham mulkchilik subyektini tashkil qilishi mumkin.

O'zbekiston Respublikasi "Mulkchilik" to'g'risidagi qonun

• Qonunda mulklar quyidagi guruhlarga taqsimlanadi:
• Davlat mulki
• Jamoa mulki
• Xususiy mulk
• Shaxsiy mulk
• Aralash mulk

DAVLAT MULKI.

• Davlatga tegishli bo'lgan mulkga egalik qilish, foydalanish va uni tasarruf etish davlat ixtiyorida bo'ladi.

JAMOA MULKI

• Muayyan maqsadda jamoaga birlashgan kishilar tomonidan moddiy va ma'naviy boyliklarni xamjixatlik bilan o'zlashtirish.Buning abzallik tomoni shundaki ishlab chiqarish vositalari va mehnat mahsuliga ayrim shaxslar emas,ma'lum guruh kishilari egalik qiladi.
• Bunga:Kooperativlar,ijara va jamoa korxonalari, aksionerlik jamiyati va shirkatlarning jamoa tashkilotlari,diniy tashkilotlarning mulklari kiradi.

SHAXSIY MULK

• Fuqarolar mulki bo'lib,ularning shaxsiy yoki oilaviy ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi.

XUSUSIY MULK

• Yollanma mehnatga asoslangan va o'z egasiga foyda keltiradigan mulk.Qonunda xususiy mulki bo'lgan,mol-mulkining miqdori va qiymati cheklanmasligi belgilangan.

O'zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish, xususiylashtirish yo'llari va usullari.

• Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish mulkchilikning rivojlanishiga to'sqinlik qilayotgan davlatning monopol hukmronligiga chek qo'yib jamiyatda faollik ko'rsatayotgan erkin tadbirkorlik tashabbusiga keng yo'l va imkoniyatlar ochib berishidan iborat.Xususiylashtirish davlat mulkini ma'lum darajada xaqiqiy egalariga ,fuqarolarga berish demakdir.

O'ZBEKISTONDA MULKNI DAVLAT TASARRUFIDAN CHIQARISH, XUSUSIYLASHTIRISH DASTUR ASOSIDA BOSQICHMA-BOSQICH AMALGA OSHIRILADI.

• 1992-1993-yillar xususiylashtirishning 1-bosqichini o'z ichiga olib, bu bosqichda xususiylashtirish jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo ,mahalliy sanoat, xizmat ko'rsatish korxonalari hamda qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlash tizimini qamrab oladi.

1994-1995-yillar 2-bosqichga to'g'ri keladi.Bu davrda ko'plab yirik va o'rta korxonalar hissadorlik jamiyatlariga aylantirildi va ularning aksiyalari respublika qimmatbaho qog'ozlar bozorining asosini tashkil qildi.

1996-yil 3-bosqich

• Bu yakunlovchi bosqich bo'lib, bu davrda xususiylashtirilmaydigan obyektlar ro'yxatiga kirmagan barcha obyekt va korxonalar davlat tasarrufidan chiqarildi.

Xulosa:

Mulkchilikmunosabatlari-shaxsiy , jamoa va davlat manfaatlarini o`zida ifoda etib , ishlab chiqarish omillari va natijalaridan foydalanish borasida kishilar, jamoalar , tarmoqlar , hududlar va davlat o`rtasidagi munosabatlar majmuasidir.

E`tiboringiz uchun rahamat.