Mundarija I bob. Sanoat korxonalarida tavakkalchilikni 6 asoslari 6

3-rasm
Sanoat korxonalarida tavakkalchiligining ichki va tashqi omillari

Kredit tavakkalchiligi bilan kreditorlar: bank va boshqa moliyaviy tashkilotlar; mol yetkazib beruvchilar va aksiyadorlar o’rtasida yuzaga kelishi mumkin. Kredit riskining yuzaga kelishiga sabab, kredit oluvchining insofsizligi, ya’ni mablag’larni o’z shaxsiy ehtiyojlariga yoki bo’lar-bo’lmas ishlarga sarflab yuborishi natijasida; kredit olgan korxonaning raqobatga dosh bera olmasligi; noxush iqtisodiy konyunktura; firma rahbarining omilkor emasligi, shuningdek, tadbirkorlar faoliyatiga moliyaviy, tarmoq, investitsion, innovatsion risklar ham o’z ta’sirini ko’rsatadi.
Tadbirkorlik risklarini boshqarish hozirgi sharoitda O’zbekistonda avj olib borayotgan kichik va xususiy biznes tadbirkorlari faoliyatini samarali, unumli boshqarish eng muhim, dolzarb muammo ekanligini hisobga olib, xalqaro huquqiy munosabatlarni va mamlakat ichidagi iqtisodiy-huquqiy asoslarni, milliy xususiyatlarni chuqur bilishlari va amalda qo’llashlari lozim bo’ladi. Buning uchun kerakli konsultatsiyalar olish - (maslahat beruvchi) kompaniyalardan va banklar qoshidagi hamda tovar ishlab chiqaruvchilar hamda tadbirkorlar palatasi qoshidagi mutaxassislar bilan maslahatlashishlari, kompyuter orqali «Internet» axborotlaridan foydalanish har bir tadbirkorning birinchi navbatdagi burchi bo’lib qolmog’i maqsadga muvofiqdir. Tadbirkor o’z faoliyatini samarali, xavf-xatarsiz amalga oshirishni boshqarar ekan, jahonda tez o’zgarib borayotgan iqtisodiy, siyosiy jarayonlarni va mamlakat ichidagi o’zgaruvchanlik holatlarini har doim o’rganib borishi tadbirkorlik faoliyati uchun katta samara beradi.

1.3. Sanoat korxonalarida korxonalarida risklarni baholash

Tavakkalchilikni yuzaga kelishi mumkin bo’lgan ehtimoliy zararlar sifatida xarakterlash va o’lchash maqsadga muvofiqdir. Tavakkalchilikni baholashda uning har bir ehtimoliy zararlarini mutlaq yoki qiyosiy jihatdan baholash maqsadga muvofiq bo’ladi. Ehtimolliklar egri chizig’ini qurish tavakkalchilikni baholashning boshlang’ich bosqichi bo’lishi mumkin. Bu egri chiziqni tadbirkorlikka tadbiq etish o’ta murakkab vazifa hisoblanadi. Shuning uchun tavakkalchilikning bir nechta asosiy ko’rsatkichlarini ko’rib chiqamiz. Shu maqsadda zarar hajmiga bog’liq ravishda tavakkalchilikni hududlariga ajratib olamiz (4 - rasm).
Riskka yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan hududda tadbirkorlik faoliyati o’zining iqtisodiy holatini saqlab qoladi. Bu hududda zararlar mavjud, ammo ular kutilayotgan foyda hajmidan kam bo’ladi.
Riskka yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan hudud chegarasida zararlar darajasi tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan foydaga teng bo’ladi.
Keyingi o’ta xavfli muhitni jiddiy risk hududi deb ataymiz. Bu hududda ehtimoliy zararlar kutilayotgan foyda hajmidan yuqori bo’ladi. Tadbirkor yakuniy holatda nafaqat daromadga erisha olmaydi, balki barcha xarajatlari miqdoridan ham yuqori zarar ko’radi.