Mundarija kirish 1 bob. “O'tgan kunlar'' romanida milliy qadriyatlarning badiiy

Muzaffar

Munavvar urush

Romanda qora ammaning o’g’li Kimsan Robiyani yaxshi ko’radi, biroq Kimsan urushga ketgach, undan darak bo’lmaydi. Robiya bu oilaga tutingan qiz bo’lib, uning otasi ham, sevgani Kimsanboy ham frontda halok bo’lishadi. Qora ammaning jangdan qaytgan jiyani SHomurod (xotini Ra’no unga xiyonat qiladi) ammaning sovchiligi bilan Robiyaga uylanadi. Garchi Kimsanboy o’lgan bo’lsada, Robiya uni unutmaydi.

Robiya Kimsanboy Ra’no

Ochil SHomurod SHomurod Umar zakunchi

Robiya va Kimsanlar sevgisining armonga aylanishiga sabab urush bo’lsa, eri urushdan qaytgan Ra’noning xiyonatiga yengiltabiatliligi sababdir. Biroq asarning bir o’rnida agar urush bo’lmaganda Umar zakunchining SHomurod xotiniga ko’z olaytira olmagan bo’lishi bejizga ta’kidlanmaydi. Aytish mumkinki, har bir qahramonning tinch zamondagi hayotiga urush baribir soya solaveradi.
Damin To’raev romandagi xiyonat motivini quyidagicha tahlil qiladi: “Roman kompozitsiyasida har bir hikoyachi bitta syujet chizig’ini tashkil etadi. Biroq, bu syujet liniyalarining hammasi bosh qahramon syujet liniyasiga u yoki bu tomondan kelib bog’lanadi, bosh syujet oqimining shiddatini oshiradi. Masalan, SHomurod – Ra’no – Umar zakunchi syujet liniyalarini olaylik. Bularning barchasi
Muzaffar taqdiri bilan uzviy bog’liq. Agar Muzaffar bo’lmasa bu syujet chiziqlaridagi birlik yo’qoladi. SHomurod chaqaloqni yig’latib, Umar zakunchi bilan aysh qilayotgan yong’oqzorda xotinini xiyonat ustida qo’lga tushiradi. Bu syujet chizig’ini yaratishda yozuvchi hayot haqiqatiga shu qadar e’tibor berib, urushdan qaytib kelgan cho’loq odamning bug’doy o’rog’iga chiqishi, tushlik olib keladigan xotinining yo’liga intizor bo’lishi va nihoyat o’rog’i bir narsaga urilib sinib qolgach, uyidan boshqa o’roq olib kelish uchun yo’lga chiqib, Bo’rijardan o’tib, yong’oqzor oralab o’tib borayotganda chaqaloq yig’isini eshitib, o’sha tomonga burilgach, xotinining xiyonati ustidan chiqib qolishini sehrli quyuq bo’yoqlarda tasvirlaydi”³⁰.
Asarda xalqqa bosh bo’lib yuradigan oqsoqolning boshini eggan sabab ham urushdir. Uning kelini Zuhra frontdan qaytgan yigit bilan sevishib qolishadi.
Oqsoqol, agar o’g’lim urushga ketmagan bo’lganida, urush bo’lmaganda bunday voqealar bo’lmas edi, deb eziladi. Bu voqeada dramatizmning kuchliligi kitobxonni to’lqinlantiradi. Oqsoqol kelini bilan askar yigitga xaloyiq oldida nikoh o’qittiradi.