Mundarija kirish Asosiy qism

2.3. Yangi avlod katalizatorlari. Katalizatorlarni regenerasiyasi

Gidrogenlash sanoatida ishlatiladigan katalizatorlar makrostrukturasi va qo’llanilish texnikasiga ko’ra dispers (kukunsimon) va turg’un (stasionar) katalizatorlarga bo’linadi. Katalizator tayyorlashda aktiv metall sifatida D.I. Mendeleyevni elementlar davriy sistemasining VIII guruh metallari-platina, palladiy, nikel va boshqalar ishlatiladi. Ma’lum sharoitda boshqa guruhlarni oraliq metallari, jumladan mis ham gidrogenlash aktivligini namoyon qiladi, so’nggi yillarda yog’ va yog’ kislotalarni gidrogenlash katalizatorlari nikel asosida tayyorlanmoqda. Katalizatorlarni aktivligi, selektivligi, barqarorligini oshirish va boshqa xossalarini yaxshilash uchun ularga 0,5-5% miqdorda promotorlar- sirkoniy, magniy oksidlari va bir qator boshqa metallar qo’shiladi.

Promotor-bu o’zi katalitik ta’sirga ega yoki ega bo’lmagan, biroq aktiv metal-katalizator aktivligini kuchaytiradigan moddadir.
Kukunsimon kata lizatorlar gidrogenlanadigan xom ashyoda disperslanadi va gidrogenizatdan filtrlab ajratib olinadi. Filtrlab olingan katalizator qisman gidrogenlash jarayoniga qaytariladi va qolgan qismi aktiv metallni ajratib olish uchun qayta ishlashga yuboriladi. Ajratib olingan aktiv metal yangi katalizator olish uchun ishlatiladi. Turg’un katalizatorlar gidrogenlash reaktorlariga mahkamlangan bo’lib, ularning aktivligi, selektivligi va mexanik barqarorligi saqlanib qolguncha ishlatiladi.
Katalizatorlar olinish usuli bo’yicha shimdirilgan, cho’ktirilgan va qotishmali kabi turlarga bo’linadi. Yog’ va yog’ kislotalarini gidrogenlash katalizatorlarining tovar shakli ularni ishlatilish sharoitiga bog’liq. Xom ashyoda disperslangan katalizator qattiq yog’dagi suspenziya yoki kukun holida, turg’un katalizatorlar esa granula yoki tabletka holida tayyorlanadi. Yog’ va yog’ kislotalarini gidrogenlash jarayonida gidrogenlanadigan xom ashyoda suspenziyalangan, eltuvchiga cho’ktirilgan nikelli katalizatorlar keng qo’llaniladi.