Mundarija kirish bob. Muammoli ta’limning nazariy asoslari

Gap bo’laklari ustida ishlashda muammoli ta’limni qo’llash tajribalari.

Biz tajribalar boshida Andijon tumanidagi 36-umumta’lim maktabining Mirzayeva Barchinoy o’qitayotgan 3-^“b” sinf va Qambarova Minuraxon o’qitayotgan 3-^“a” sinf o’quvchilariga tarqatma varaqa topshirig’ini bajartirdik. Topshiriqlarda gap kim yoki nima haqida, kim yoki nima haqida nima deyilmoqda? Kabi so’roqlarga javob bo’lgan so’zlarning ostiga tegishli chiziqlarni chizishni belgilangan edi. Natija quyidagicha bo’ldi:

Sinflar	O’quvchilar soni	Ballar
		“5”	“4”	“3”	“2”	“1”
3-^“^a^” (nazorat sinfi)	28	4 14%	11 39%	13 47%	-	-
3-^“^b^” (tajriba sinfi)	29	2 7%	10 34%	8 28%	9 31%	-

Xulosa
1. Bu metod o’qituvchi va o’quvchining mustaqil aqliy faoliyat ko’rsatishi uchun real o’quv nmkoniyat yaratadi. O’qituvchnning faolligi muammoli vaziyatni to’g’ri yaratishda, o’quv muammosi ustida o’quvchilarning faolligini uyushtira bilishda, uning natijasini to’g’ri tashkil eta bilishda namoyon bo’lsa, o’quvchining faolligi muammoning maqsadini to’g’ri anglash, uni yechishda zarur bilimlarni ishga solish, muammoni yechish usullarini to’g’ri belgilash, o’z ishini o’zi nazorat qilish, ishni nihoyasiga yetkazish kabilarda namoyon bo’ladi. O’qituvchi shuni unutmasligi lozimki, agar uning faolligi o’quvchi faolligi bilan qo’shilib ketsa, tahlimning samaradorligini tahminlash mumkii.
2. Muammoli yo’l bilan egallangan bilimlar o’quvchining shaxsiy mulkiga aylanadi va u bu bilimlardan yozma va og’zaki nutqda bemalol foydalana oladi. O’quvchi bilimlarni muammoli yo’l bilan qabul qilgan bo’lsa, zaruriyat tug’ilganda uni yangi sharoitda bemalol qo’llay oladi.
3. Muammoli tahlim o’quvchining ichki (fikrlashga asoslangan) va tashqi nutqiga samarali tahsir ko’rsatadi. Tashqi nutqning rivojlanishi ichki nutqning rivojlanishi bilan chambarchas bog’langan.
4. Muammoli tahlim o’quvchilarni til materiallarini kuzatish, uning o’ziga xos xususiyatlarini ajratish, taqqoslash, umumlashtirish kabi logik-lingvistik oneratsiyalar bilan qurollantirishga samarali tahsir ko’rsatadi. Bu operatsiyalar bilan qurollangan o’quvchi mustaqil bilim olish malakalariga ega bo’ladi.
5. Muammoli ta'limni qo'llashning xilma-xil variantlari bor. Biz bu variantlarni qo'llash orqali tajriba sinflarida gram­matik tushunchalarni shakllantirishda o'zlashtirishning 97% bo'lishiga erishdik.
6. Muammoli ta'lim usulini qo'llashda qo'shimcha turli ta'limiy vositalar, ko'rgazmalilik, ta'limiy o'yinlar, tarqatma varaqalardan foydalanish shartdir.
7. Muammoli ta'lim usulini qo'llash davomida o'quvchilarning fikrlash darajasini muntazam ravishda o'stirib borishga jiddiy e'tibor berish talab etiladi.