Mustaqil ishi Mavzu: Texnik vositalarining rivojlanish tendensiyalari Reja

Termiz davlat universieti
Iqtisodiyot va turizm fakulteti
Inson resurslarini boshqarish
122- guruh talabasi
Toshpo'latov Baxtiyorning
Iqtisodiyotda axborot kommunikatsion texnologiyalar fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi
Mavzu: Texnik vositalarining rivojlanish tendensiyalari
Reja:

1. Texnik vositalarning tushunchasi va rivojlanish tarixi

2. . Shaxsiy kompyuterlarning tuzilishi

3. . Malumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari Tayanch soz va iboralar: kompyuter, rivojlanish tarixi, tizimli blok, malumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari

. Texnik vositalarning tushunchasi va rivojlanish tarixi Kompyuter - inglizcha so`z bo`lib, u hisoblovchi demakdir. Garchand u hozirda faqat hisoblovchi bo`lmasdan, matnlar, tovush, video va boshqa ma'lumotlar ustida ham amallar bajaradi. Uning asosiy vazifasi turli ma'lumotlarni qayta ishlashdan iborat Ixtirolar onasi zarurat hisoblanadi, degan gap kompyuterlar uchun ham amal qiladi. Tadqiqotchilar, kompyuterni tez va aniq hisoblash ishlarini bajaruvchi qurilmalar yaratish borsidagi izlanishlari oqibatida ixtiro qilganlar yilda Blez Paskal birinchi mexanik hisoblash mashinasini ixtiro qildi. Keyinchalik 1671 yilda Germaniyalik baron Gotfrid Vilgelm fon Leybnis kopaytirish amalini bajaruvchi birinchi kalkulyatorni ixtiro qildi. Mashina klaviaturasi 1880 yillarda Amerika Qoshma Shtatlarida paydo boldi va biz bugungi kunda ham undan foydalanamiz. Taxminan shu davrda, German Xollerit kompyuterlarga malumot kiritish vositasi siatida 1970 yillargacha ham keng qollanib kelingan perfokartalar konsepsiyasini tushunchasini yaratdi. Biznes mashinalari va kalkulyatorlar Evropa va Amerikada on toqqizinchi asrning oxirlariga kelib paydo bolidi.
3 XIX asrda yashab otgan Kembrij universitetining professori Charlz Babbij zamonaviy raqamli dasturlashtiriladigan kompyuterlarning otasi hisoblanadi. U matematik va statistik jadvallarni tayyorlash uchun bir guruh klerklarni ishga yolladi. Bu jadvallarni tekshirish uchun Babbij bir necha soat vaqt sarflashiga togri keldi, chunki, diqqat-etibor, ehtiyot choralari ham inson xatolarini oldini ololmasdi. Tez orada unda bir xildagi mazkur ishdan norozilik paydo boldi va jaxli chiqdi. Oqibatda u Natijada, u jadvallarni xatosiz hisoblashni kafolatlaydigan mashina yaratish togrisida oylay boshladi.. Bu borada Babbij 1822 yilda ishonchli jadvallarni ishlab chiqa oladigan "Difference Engine"ni yaratdi yilda Babbij ortacha tezligi daqiqada 60 ta amal bajara oladigan istalgan matematik masalalar uchun asosiy arifmetik funksiyalarni bajarish uchun toliq avtomatik tahlil mashinasi yangi goyasi bilan chiqdi. Afsuski mashinaning ishchi modelini qurishga uning imkoni bolmadi, chunki bu davrda mashina ishlab chiqarish uchun zarur bolgan aniq muhandislik xali mavjud emas edi..

KOMPYUTER AVLODLARI Nutqimizda avlod atamasi yuqori texnologiyalar asosida kompyuter sanoatining osishi uchun asosni taminlaydi. Dastlab, u apparat texnologiyalari farqlash uchun ishlatilgan, keyinchalik har ikki apparat va dasturiy taminot texnologiyalaridan farqlash uchun kengaytirildi. Atamalarda kompyuter avlodlariga murojaat qilish istemolga 1964 song keng kira boshladi. Hozirgacha kompyuterlarning 5 avlodi malum. Quyida biz uning aniqlash xususiyatlari bilan birga har bir avlodga tafsif beramiz. Turli avlodlar orasidagi bazi oxshashliklar mavjud bolsa-da, har bir korsatilgan taxminiy davr odatda qabul qilinadi. Quyidagi tarifda siz bir qancha yangi atamaga duch kelasiz. Keyingi boblarda bu atamalar bilan batafsil shugullanamiz. Xozir esa kompyuterlarning besh avlodi davomidagi yirik ozgarishlar va texnologiyalar batafsil tushuntirish emas balki ularning tarifini keltirishdir. Shunday ekan, bu bolimda kitobdan olinishi mumkin bolgan barcha malumotlarning qisqacha tarifi keltiriladi.


5 Birinchi avlod ( ). Birinchi kompyuterlarida osha paytlarda elektron kommutasiya qurilmasi sifatida vakuum trubkalaridan foydalanilgan. Vakuum trubkalari mort shishadan yasalgan, elektronika manbai sifatida metall tolalardan foydalanilgan. U elektron signallarni nazorat qilishi va kuchaytirishi mumkin bolgan. Bu osha paytlardagi yagona tez ishlovchi elektron qurilma hisoblangan. Bu vakuum trubkalari (lampalar)dan qurilgan kompyuterlar hisob-kitoblar millisekund ichida bajargan va birinchi avlod kompyuterlari sifatida tanilgan. Birinchi avlodning kopchilik kompyuterlari buyruqlarni malumotlar bilan birga kompyuter xotirasida saqlab qolish prinsipi boyicha (dasturni saqlash qoyish konsepsiyasi) shunday tarzda ishlaydiki, ular dasturni insonning aralashuvisiz avtomatik tarzda bajara oladilar. Bu kompyuterlar xotirasi uchun elektromagnit reledan foydalanilgna, foydalanuvchilar esa hamma malumotlar va korsatmalarni tizimga perfokartalarda kiritganlar. Yuqori darajali dasturlashtirish tili bolmaganligi bois dasturchilar yoriqnomani mashina va yigma til asosida yozganlar.


6 Ikkinchi avlod ( ) Jon Bardin, Villian Shokli va Uolter Brotteyn Bell Lobaratoriesda 1947 yilda ulanishning tranzistor deb nomlangan yangi elektron uskunasini kashf etdilar (1-rasm (b)ga qarang). Tranzistorlar quyidagi xossalariga kora vakuum lampalarga nisbatan yaxshiroq elektron uskunasi bolib, chiqdi: 1. Ular ancha pishiq va muomalada lampaga nisbatan sodda edi, chunki ular shishadan emas, germaniyli yarim otkazgichli materialdan qilingan edi. 2. Ular trubkalarga nisbatan ancha ishonchli edi, chunki ular ipga oxshash ishdan chiqadigan hech qanday qismlarga ega emas edi. 3. Ular lampaga nisbatan ancha tez (deyarli on marta tezroq) ishga tushar edi. 4. Ular lampa tomonidan istemol qilinadigan quvvatning deyarli ondan birini istemol qilardi. 5. Ularga lampaga nisbatan ancha kichik edi. 6. Ular ishlab chiqarishda nisbatan arzonroq edilar. 7. Ular vakuum trubkalarga taqqoslaganda ancha kam issiq tarqatar edilar.
7 Ikkinchi avlod kompyuterlari tranzistorlardan foydalanib, tayyorlangan edi. Ular birinchi avlod kompyuterlariga nisbatan ancha quvvatli, ancha ishonchli, arzonroq, kichik va xarorati pastroq edi. Ikkinchi avlod kompyuterlari malumotlarni saqlash texnologiyasida ham ozgarishlarga uchradilar. Ikkinchi avlod kompyuterlarining xotirasi magnitli ozaklardan iborat. Magnit ozaklar ferritdan qilingan uncha katta bolmagan xalqachalar bolib, har qanday yonalishda – soat strelkasi boylab ham yoki unga teskari tomonga ham magnitlanishi mumkin. Erkin murojaat qilinadigan katta xotira (bir necha onlab kilobayt sigimga ega) simlar torlarida terilgan bir qancha magnit ozaklarga ega edi yilda tadqiqotchilar tez va qulay ikkilamchi axborot tashuvchisi sifatida magnit lentasi (tasmasi)ni kiritadilar. Keyinroq, shuningdek magnit disklaridagi axborotlar toplovchi vositalar ishlab chiqildi. Magnitli disklar ikkinchi avlod kompyuterlarida asosiy ikkilamchi axborot tashuvchilar boldilar. Foydalanuvchilar avvalgidek dasturlarni va malumotlarni tayyorlash va kompyuterga kiritish uchun perfokartalardan keng foydalanardilar.


8 Uchinchi avlod ( ) 1958 yilda Jek Sent-Kler Kilbi va Robert Noys birinchi integral sxemani ixtiro qildilar. Integral sxema (IS) tranzistor rezistor va kondensatorlarga oxshash kremniyning bitta krestalidan ostirilgan va tarkibi bir biriga simsiz birlashtirilgan bir qancha elektron qismlardan iborat edi. IS texnologiyasi mikroelektronika sifatida ham malum edi, chunki bu sxema juda kichkina (5mm kvadrat kamroq) kremniy yuzasida kop komponentlarni birlashtirigan, uni chip nomi bilan mashxur bolgan (1-rasm, (s)ga qarang). Dastlab integral sxemalar ontadan yigirmatagacha komponentdan iborat bolgan. Bu texnologiya kichik integrasiya darajasi (SSI) deb nomlangan. Keyinroq mikrosxemalar tayyorlash uchun texnologiyada olga siljishlar yuz berishi bilan bitta chipda yuztagacha komponentni integrasiyalash mumkin boldi. Bu texnologiya intergrasimyaning orta darajasi (MSI) sifatida malum edi.Uchinchi avlod EHM mikrosxemalardan foydalanib tayyorlandi. Ularning eng avvalgisi SSI texnologiyasidan keyinroq tayyorlanganlariga esa MSI texnologiyasidan foydalanilgan.

2. Shaxsiy kompyuterning tuzilishi Boshqaruv qurilmasi deb ataluvchi maxsus qurilma hozir qanday operator bajarilishi va undan keyin qaysi operator bajarilishi ustidan nazorat o`rnatadi va uning bajarilishini ta'minlaydi. Amal (arifmetik- mantiqiy) esa protsessor deb ataluvchi qurilmada bajariladi. Programma ishlash natijasi to`g`ridan-to`g`ri ekranda yoki tashqi qurilma (chop qiluvchi mexanizm, grafik chizuvchi qurilma, video qurilma va boshqalar) deb ataluvchi qurilmada ko`rilishi mumkin. Odatda kompyuter ikki qismdan: Hardware (kompyuterni tashkil etuvchilari - kompyuterning qattiq qismlari) va Software (kompyuterning programma ta'minoti - kompyuterning yumshoq qismlaridan) tashkil topgan deyiladi. Shaxsiy kompyuter asosan uch qismdan iborat boladi: tizimli blok; klaviatura; monitor. SHKlar portativ variantda ham ishlab chiqariladi, odatda «bloknot» (noutbuk) korinishida ham boladi.

Hamma asosiy bloklar joylashadigan bosh qism - tizimli blok hisoblanadi. Uning tarkibiga quyidagi apparat vositalari kiradi: - SHK ishini boshqaradigan elektron chizma (mikroprotsessor, tezkor xotira, qurilmalar kontrolleri va hokazo); - SHKning elektron sxemalariga uzatiladigan past quvvatli doimiy tok tarmogiga tokni ozgartirib beradigan elektr manbai; - disketalarga yozish va ulardagi malumotlarni oqish uchun foydalani-ladigan egiluvchan magnit disklari uchun yiguvchilar - diskovodlar va yana boshqa qoshimcha qurilmalar. Qoshimcha qurilmalar tarkibiga ichki va tashqi moslamalar va kontrollerlar qoshilgan. SHKlar quyidagi tarkibiy qismlardan iboratdir: MP - mikroprotsessor bloki; I - interfeys qurilmasi - uning asosiy vazifasi magistral kanali va ulanuvchi qurilmalarning axborot shakllari boyicha muvofiqlashtirish. OXQ - operativ xotira qurilmasi SHKga kiritilayotgan axborotlarni qabul qilib olish, qisqa muddat davomida xotirlab turish va ularni joy- joyiga tarqatish;
14 DXQ - doimiy xotira qurilmasi. Ushbu xotira SHK ishlab chiqarilayotgan davrda malumotnoma korinishidagi tez-tez ishlatib turiladigan axborotlar, ADPlari, ilovalar va axborotlar bilan toldiriladi. TXQ - tashqi xotira qurilmasi, boshqacha nomi qattiq diskli xotira - vinchester deb ham ataladi. Uzoq vaqt saqlanadigan va kerakli vaqtlarda ishlatiladigan axborotlarning hammasi TXQ - vinchesterda saqlanadi. Klaviatura - SHKga axborotlarni va buyruqlarni klavishalar orqali kiritish uchun xizmat qiladi. Printer - SHKdan chiqariladigan axborotlarni qogozga chop etib chiqarish uchun moljallangan. Monitor - displey ekrani bolib, unda SHKda bajarilayotgan ishlar, buyruqlar, axborotlar, ular bilan vizual tanishish va kerak bolsa, ozgartirishlar kiritish uchun xizmat qiladi. Boshqaruv, adreslar va malumotlar shinalari magistral shinalar bolib, mikroprotsessor bilan ulanuvchi qurilmalarni ulash va mos ravishda buyruq va axborotlarni qurilmalar va MP orasida ayirboshlash uchun xizmat qiladi...


15 3.Malumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari. Malumotlarni kiritish qurilmalari: Skaner - bu malumotlarni qogozli hujjatdan bevosita SHKga kiritish qurilmasidir. Matnlar, sxemalar, rasmlar, grafiklar, fotografiyalar va boshqa grafik axborotlarni kiritish mumkin. Skaner nusxa kochirish apparatiga oxshab, qogozli HUJJATNING tasviri nusxasini qogozda emas, balki elektron korinishda yaratadi tasvirning elektron nusxasi yaratiladi. Skanerlar hujjatlarni qayta ishlash elektron tizimining muhim bogini va istalgan «elektron stol»ning kerakli elementidir. Oz faoliyatining natijalarini fayllarga yozib va malumotlarni qogozli hujjatlardan SHKga obrazlarni avtomatik anglash tizimi orqali skaner yordamida kiritib, qogozsiz ish yuritish tizimini yaratishga amaliy qadam qoyish mumkin. Skanerlar juda xilma-xildir va ularni bir qator belgilari boyicha tasniflash mumkin. Skanerlar oq-qora va rangli boladi. Oq-qora skanerlar shtrixli va nimrangli tasvirlarni oqishi mumkin. Shtrixli tasvirlar nim ranglarni, yoki boshqacha aytganda, kul rang darajalarini uzatmaydi.


16 Monitorlar. Monitorlar (displeylar) matnli va grafikli (chizmali) axborotlarni ekranga chiqaradi. Monitor, xuddi televizor kabi kineskop (elektron-nurli trubka) yordamida tasvirni shakllantiradi. Monitorlar tasvirni yuqori darajada aniq qilib korsatadi, u videokontrollerdan tayyor holda videosignal oladi. Monitorlar quyidagicha boladilar: rangli va monoxromli. Rangli monitorlarda tasvir qizil, yashil va kok rangdagi lyuminoforning yaltiroq nuqtalari bilan aks ettiriladi. Mono-xromli monitorlarda bir xil rangdagi lyuminofor nuqtalari bilan aks ettiriladi; monitorlar turli olchamda, kopincha, 14 dan 21 dyuymgacha boladi; turli xil masofali. Masofa uzunligi, kopincha, monitor sifatini va u korsatayotgan tasvirning aniq-ravshanligini bildiradi. Masofa qancha qisqa bolsa, sifat shuncha yuqori boladi. Videokontrollerdan monitorga uzatiladigan videosignal tasvirni rangli nuqtalarning togri burchakli toriga oxshash ravishda tasvirlaydi. Nuqtalarning gorizontal va vertikal boyicha soni - monitor imkoniyatini bildiradi.
 Videokontrollerlar - bu kompyuterning videosignalni shakllantirishni taminlaydigan elektron chizmasidir. U kompyuterning tizimli shinasi yechiladigan joyga qoyiladigan maxsus plata shaklida bajarilishi mumkin, biroq tizimli plata tartibiga ham kirishi mumkin. Videokontrollerlar matnli tartibda ishlagani kabi, grafikli tartibda ham ishlashi mumkin. Rangli monitorlarRangli monitorlar sifatida quyidagilar ishlatiladi: kompozitli rangli monitorlar va televizorlar, ular rangni ham, grafikani ham taminlaydi, lekin ancha past otkazish qobiliyatiga egadir; rangli RGB monitorlar grafikani ham, rangni ham yuqori otkazish qobiliyatiga ega bolgan eng yuqori sifatlidir (RGB qizil-yashil-xavo rang, bu rangli xabarlarning har biri uchun ozining simi ishlatiladi, kompozitlida esa uchchala rang signali bitta sim boylab boradi); RGBmonitorlar rangli grafikli nazoratchi bilan birgalikda ishlaydi. Uch turdagi videomonitorlar: CD (Color Display), ECD (Enhanced CD) va PGS (Professional Giafics System) keng qollaniladigan SHKning rangli monitorlari standartini aniqlaydi.