Mustaqillik va demokratik jamiyat qurishning “O'zbek modeli”

Amerikacha model

aholining faol qismini boyishiga, tadbirkorlik faolligini hartomonlama 

rag'batlantirish tizimi asosiga qurilgan. Aholining kam ta'minlangan guruhlari uchun turli imtiyozlar va 

ko'mak berish hisobidan maqbul hayot darajasi yaratiladi. Bu modelda ijtimoiy tenglik masalasi 

qo'yilmaydi. Bu model yuqori mehnat unumdorligiga va shaxsiy muvafaqqiyat qozonishga asoslanadi. 

Yapon modeli

uchun mehnat unumdorligining o'sishiga nisbatan aholining hayot darajasini (jumladan, 

ish haqi darajasi ham) orqada qolishi xaraktedi jihatdir. Ana shu hisobdan mahsulot tannarxini 

pasaytirishga erishiladi, bu mahsulotlarning jahon bozoridagi raqobatbardoshligi oshib boradi. Bu kabi 

model milliy o'zini o'zi anglashning yuqori darajasiga erishish, ayrim olingan inson manfaatlaridan millat 

manfaatlarini ustuvorligini ta'minlash, aholini mamlakatni gullab-yashnashi uchun fidoyilik qilish 

salohiyatini rivojlanishi natijasi asosidagina yashay oladi. 

Shved modeli

aholining kam ta'minlangan qatlamlari foydasiga milliy daromadni qayta taqsimlash 

hisobiga mulkiy tengsizlikni qisqartirishga mo'ljallangan kuchli ijtimoiy siyosat yuritish bilan ajralib 

turadi. Bu davlat hammasi bo'lib 4 % asosiy fondlarga egalik qilsada, o'tgan asrning 90-yillaridan boshlab 

davlat xarajatlari yalpi ichki mahsulotning 50 %idan ortiqrog'ini tashkil eta boshladi. Biroq, bu 

xarajatlarning yarmidan ko'prog'i ijtimoiy ehtiyojlar uchun yo'naltiriladi. 

---

Fransuz modeli

– davlatning yuqori muvofiqlashtiruvchi roli (1947-yildan buyon 

rivojlanishning besh yilliklar bo'yicha istiqbolni belgilashga amal qilinadi); davlatning 

to'g'ridan to'g'ri ishbilarmonlik faoliyatining ancha keng miqyosli ekanligi; davlatning 

kapital jamg'arish jarayoniga aralashuvi.

Janubiy Koreya

modelining yapon modeliga o'xshash umumiy jihatlari mavjud. 

Ularga mamlakat aholisining psixologik taxliti, yuqori darajada mehnatsevarligi va o'z 

burchiga mas'uliyat bilan yondashuvi, shuningdek konfutsiychilik axloqiy me'yorlarga 

asoslanishini misol tariqasida keltirish mumkin. Har ikkala model uchun xos jihat 

sifatida davlat organlarining iqtisodiyotni qayta qurishda faol ishtirok etishlarini 

keltirish mumkin.

Va nihoyat, Janubiy Koreya modelining yana bir unsuri — bu davlat tomonidan qisqa 

muddatlar ichida mayda va o'rta tadbirkorlikning qo'llab-quwatlashi natijasida o'rta 

sinfning shakllanishini keltirish mumkin. O'tgan asrning 90-yillari oxirida Janubiy 

Koreya va yapon modellari bozor mexanizmlariga kuchli davlat aralashuvini o'z 

boshidan kechirdilar. Natijada yapon modelining jahon moliyaviy inqiroziga 

moslashish darajasi kuchsiz ekanligi sezildi.

---