N a b ijo n qo dirov

BOZORDAN NASIBA IZLAGANIM
O yim chaxon ena ketgach, uyim iz huvullab qoldi. 
Ona-bola bir-birim izga suyanib kun k o ‘ramiz. K unduzi 
unchalik bilinm asa-da, tunlari adoqsiz xayollar iskan- 
jasida qiynala boshladim. O najonim ham allam ahal- 
gacha uxlolm aydi. M enga bildirm aslikka harchand urin- 
masin, y ig ‘layotganini sezib yotam an. Uni yupatishga 
chorasiz ekanim dan k o ‘zlarim yoshga to ‘ladi. Azobli 
o ‘ylar o g ‘ushida charchab, uxlab qolaman.
0 ‘qishlar tugab, uch oylik ta ’til boshlandi. O najonim
ertalabdan yarim tungacha paypoq to ‘qiydi. Yoz fasli 
bo‘lgani uchun bu paypoqlam i hech kim sotib olm ay- 
di. Birgina um id tom orqam izdan edi. D araxtlar ham
dadamga aza tutdim i, yolchitib m eva tugmadi. Yetish- 
m ovchiliklar boshlandi. Qanday qilib pul topishni o ‘y- 
lay boshladim. 0 ‘rto g ‘im Zokir bilan xufiyona kelishib, 
bozorda ayron sotmoqchi b o ‘ldik. Zokir qayerdandir bir 
bo‘lak m uz topib keldi. B or pulim izni o ‘rtaga tashlab, 
qo‘shnimiz Sora xoladan qatiq sotib oldik.
79

---

O nam dan yashirib q o ‘shquloq satil bilan cho‘mich- 
ni oldim-da, Zokir bilan bozorga j o ‘nadik. Ayronni 
tayyorlab, gazeta bilan yopilgan taxta quti ustiga 
q o ‘yib, ishni boshlab yubordik. Z okir bunaqa ishlarga 
chaqqongina ekan, darrov ikkita qip-qizil olm a bilan 
rayhon topib kelib, ayronning ichiga tashlab qo ‘ydi. 
Xursand b o ‘lib avval o ‘zim iz ichib k o ‘rdik. Suvni 
k o ‘proq q o ‘shib qo ‘yibm iz cho g‘i, ayronim iz uncha 
o ‘xshamadi. H avo issiqligidanm i, hartugul xaridorlar 
bizni zeriktirib q o ‘yishmadi. Ayron kam ayishi bilan 
chopqillab borib vodoprovoddan suv keltiram an. Bir 
chetga o ‘tib, tezda yangisini tayyorlaym an. Xullas, 
boshlanishi chakki emas.
Birinchi kuni olti so ‘m so f foyda k o ‘rib, Zokir ikka- 
lamiz uch so ‘mdan b o ‘lib oldik. Birinchi bor uyimiz- 
ga to ‘rtta non, oyijonim ga pashm ak qand olib keldim. 
Onam meni b ag ‘riga bosib, uzoq y ig ‘ladi. Yuzlarimdan 
o ‘pib: « 0 ‘g ‘lim yigit b o ‘pti, X udoyim dan aylanay», 
deb Yaratganga shukrona keltirdi. M en o ‘zim da y o ‘q 
shod edim. Ikkinchi kuni m ijozlam ing avzoyini k o ‘rib 
uyaldimm i, qatiqdan k o ‘proq q o ‘shdim.
Bu ishim Zokirga unchalik yoqm adi. Stakan chaya- 
yotgan chelagim izdagi suv ham xuddi ayronga o 'xshab 
oqarib qolgandi, Zokir u yoq-bu yoqqa qaradi-da, 
o ‘sha suvni ham ayronga q o ‘shib yubordi. Endi men 
qarshilik k o ‘rsatdim. Ikkalam iz kelisholmay, tortishib 
qoldik. Buning ustiga oq xalat kiygan bozor sanitarlari 
kelib savdo qilishim izga ruxsat berishm adi. Ayronga 
q o ‘shiladigan suv qaynatilgan b o ‘lishi kerakligini 
o ‘shanda bildim. Tekshiruvchilar m anzilim izni, qaysi 
m aktabda o ‘qishim izni yozib olishdi. Biz boshqa 
bunday qilm aslikka so‘z berib, arang qutulib qoldik.
Shunday qilib, ishbilarm onligim iz ham tezgina niho- 
yasiga etdi.
80

---

Endi nim a qilaman. Bozordan o ‘zimbop ish istab, 
odam lam i kuzatib, aylanib yuraverdim . Kiraverishda 
k o ‘zi ojiz Qori to g ‘a yerga o ‘tirganicha barm oqlarini 
qisirlatib, berilib q o ‘shiq aytadi. Bu ishi uchun kim dir 
sariq chaqa, kim dir tanga tashlab ketadi.
Latif degan qop-qora barvasta yigit semechka sotadi. 
U tinmay:
-
Kep qoling, Jallovotti sem ichkasi, - deb bozom i 
boshiga k o ‘taradi. Bir qarasangiz, uzala tushib, tipirchi- 
laganicha yerda yotadi. U bechora yigitning tutqanoq 
dardi borligini keyin bildim.
Yana Sadoqat degan jinni xotin bor. U to ‘xtam ay 
bozor aylanadi, kuladi. X ohlagan odam iga nim alam idir 
tushuntirm oqchi b o ‘ladi. U nga hech kim parvo qil- 
maydi. Q uloq ham solmaydi.
Q o‘lidagi kichkina idishda atrofga suv sepadi. Suvi 
tugasa, yana idishini to ‘ldirib keladi. Aytishlaricha, 
Sadoqat xola yoshligida ju d a chiroyli b o ‘lgan. Sevgan 
yigiti suvga ch o ‘kib o ‘lgach, bu ayriliqqa chidayolm ay 
es-hushidan ayrilgan emish.
Bozom ing panaroq jo yid a o ‘n sakkiz yoshlar atro- 
fidagi kissavursifat bola o g ‘zining bir chekkasiga 
sigaret qistirib, qarta yordam ida qim orbozlik qiladi. U 
gazeta ustiga chaqqonlik bilan uchta qartani tashlab, 
qizilini topganga pul beram an - deb vaysagani-vaysa- 
gan. Q artaboz bolaning k o ‘zlari k o ‘k, o ‘sgan sochlari 
bu yaqin orada suv k o ‘rm agani shundoqqina bilinib 
turibdi. U stidagi k o ‘ylagining oldi ochiq, pastki ikki 
uchini tugun qilib m ahkam b o g ‘lab olgan. U ning 
oldida o ‘n u ch -o ‘n to ‘rt yoshlardagi o ‘ziga mos ikkita 
malayi ham bor. U lar o ‘zini xuddi notanishlarday tutib, 
pul tikib, g o ‘yoki yutadilar va boshqa sodda bolalam i 
avrab o ‘yinga jalb qiladilar. Shu tariqa uchala shovvoz 
qaroqchilik bilan shug‘ullanadi. M alaylarining biri k o ‘- 
zimga tanish k o ‘rinaverdi. 0 ‘y lab-o‘ylab, oxiri topdim.

---

Mol bozoridagi m orchashm , baqiroq odam ning o ‘g ‘li. 
Ha, xuddi o ‘shaning o ‘zi.
0 1g‘ir shum takalam ing tuzog‘iga ilinib qolishdan 
cho‘chib, ulardan uzoqlashdim.
K o ‘chm a d o ‘konlam i aylanib yurib, choydan b o ‘- 
shagan kattagina qutilarga ko ‘zim tushdi. Choy qu- 
tilar to ‘rtburchak toza y o g ‘ochdan yasalgan b o ‘lib, 
tagi va to ‘rt tomoni silliq faner bilan qoplangan edi. 
K allam ga kelgan fikrdan quvonib narxini so ‘radim. 
Sakson tiyindan ekan. Darrov ikkitasini harid qilib, 
uyga j o ‘nadim. Qutini buzib, to ‘rtburchak taxtalarini 
istaganim day arralab b o ‘laklarga b o ‘ldim va kichkina- 
kichkina j o ‘natm a (posilka) sandiqchalari yasay bosh­
ladim. Bitta choy qutisidan to ‘rt dona yashikcha yasasa 
b o ‘lar ekan. M isha to g ‘aning ishlarini k o ‘rib, k o ‘zim 
pishib qolgani asqatdi.
Yakshanba kuni sandiqchalarim ni k o ‘tarib bozorga 
bordim. O m adim kelib, ularning har birini ikki yarim, 
uch so ‘mdan pulladim . Yigirma so ‘m so f foyda ko ‘rga- 
nim dan xursand b o ‘lib, yana ikkita choy quti sotib 
oldim.
Keyingi yakshanba, m en o ‘ylaganday yakun topma- 
di. Q uyunday bostirib kelgan jo hil soliqchilar yalinga- 
nim ga qaramay, sandiqchalarim ni tepib majaqladi. Se- 
ni javobgarlikka tortamiz, - deb d ag ‘d ag ‘a qilishdi. 
Qochib qutulishdan boshqa choram qolmadi.
N im a qilishim ni bilmay, bozor ichidagi choyxona 
oldida xomush o ‘ylanib o ‘tirgandim , doim qizarib yura- 
digan «Sam ar kalla» imlab oldiga chaqirdi. Samar kal- 
lani ham m a taniydi. Choyxonachi H usan posonga suv 
tashib, b a ’zi yugur-yetim ishlarini bajarib yuradigan 
kallasi paqirday keladigan, odam ovi kishi. U ning usti- 
da eski harbiy shinel, oyog‘ida yaqin tizzasigacha bo- 
radigan tagcharm i qalin botinka, o ‘sib ketgan patak 
sochlarini barm oqlari bilan orqasiga tarab, sarg‘aygan
82

---

eski do'ppini bostirib kiyib yuradi. U ning oldiga chopib 
bordim.
- Labbay, Samar aka!
- Idishlarim ni suvga to ‘ldirib bersang, naq uch so ‘m 
beraman.
Uning o g ‘zidan kelayotgan badbo‘y, q o ‘lansa hidga 
chidab b o ‘lmasdi.
- Pulini oldindan to ‘laysizmi?
- Sen avval ishni qoyillat, shinok. A na undan keyin 
olasan-da o ‘sha pulingni. M en m ard odam man, lafz 
qildimmi bajaram an, o ‘g ‘il bola. Ishni d o ‘ndirgin-da, 
jaraqlatib pulingni sanab olaver, - dedi m enga ish 
buyurayotganidan rohatlanib.
- X o ‘p b o ‘ladi, - dedim-da, paqirlam i olib ishga 
kirishdim. X ursand b o ‘lib bir nechta katta mis idishlam i 
suvga to ‘ldirdim. 0 ‘ttiz chelakdan ortiqroq suv tashi- 
dim cho g‘i. K utilm aganda ariq b o ‘yida sirg‘anib 
yiqilib tushdim . Bir poy tuflim ariqqa tushib oqib ketdi. 
Harchand urinmay, topishning iloji b o ‘lmadi. Samar 
kalla so‘zida turmadi. Tirjayib turib q o ‘limga yigirm a 
tiyin tanga tutqazdi.
- But qilib bering, Samar amaki, - dedim yalinib.
- Senga shunisiyam yetadi. Yosh bola b o ‘lsang, k o ‘p 
pulni y o ‘qotib q o ‘yasan, bor!
- Lafzingizda turm aysizm i?
- Jinqarcha!
U birdan g ‘azabga minib, bolaxonador so ‘kindi va 
meni urm oqchi b o ‘lib quvlashga tushdi. M eva bozo- 
rining kim sasiz b o ‘sh rastasiga o ‘tirib, x o ‘rlanganim ga 
alam qilib y ig ‘ladim. Poyabzalim y o ‘q. Endi onam ga 
nima deym an. Birdan k o ‘zim rasta ostida turgan bir poy 
yaltiroq qora (lakirovanniy) tufliga tushdi. Sal narida 
ikkinchi poyi ham to ‘ntarilib yotibdi. K im dir yangisini 
olib, eskisini uloqtirib ketgani aniq. 0 ‘m im dan turib 
har ikkalasini q o ‘lim ga oldim.
83

---

0 ‘ng poyi ozgina yirtilgan, chapi but-butun edi. 
Kiyib k o ‘rdim. Ozgina kattaligini hisobga olm aganda 
kiysa b o ‘laveradi. Endi nima qilsam ekan. Atrofni 
kuzatib o ‘ylana boshladim. M enga o ‘xshaganlar bo- 
zordan non yeyolm aydi shekilli. Yaxshisi, boshqa 
ish topaman. Tarvuzim qo ‘ltig‘imdan tushib, uyga 
j o ‘nadim.