Namangan davlat universiteti pedagogika psixologiya fakulteti

1.2. Diqqat haqida umumiy tushuncha
Diqqat-ayrim predmet va hodisalarning bir vaqtda boshqalardan chetga olishda eng yaxshi aksini ta’minlovchi inson ruhiy faoliyatining xususiyati.
Diqqat individning emotsional, aqliy yoki harakatlantiruvchi faolligi darajasining oshirilishini taqozo etadigan tarzda ongning yo’naltirilganligi va bir narsaga qaratilganligidir. U inson psixikasining o’ziga xos xususiyati bo’lib, mustaqil tarzda amalga oshmaydi. Diqqat turli shakillarda namoyon bo’ladi.U sezgi a’zolariga, xotira. tafakkur jarayonlariga, xarakat faolligiga qaratilishi mumkin.
Diqqat xususiyatlari:
-Diqqat konsentratsiyasi- diqqatni obektda jamlanganligi darajasi;
-Diqqatning barqarorligi ;
-Diqqatning ko’lami;
-Diqqatning taqsimlanishi;
-Diqqatning ko’chuvchanligi;
Diqqatning asosiy vazifalari:
-ayni vaqtda psixologik va fiziologik jarayonlar kerakligini faollashtirish va keraksizini to’xtashish;
-ehtiyojlariga ko’ra kelib tushayotgan ma’lumotni tashkiliy va maqsadli tanlab olishga yordam berish;
-bir xil obekt yoki faoliyat turlarida psixik faoliyatning tanlanuvchi va uzoq bir yerga to’planishini ta’minlash.
Inson diqqati 5 xil asosiy xossalarga ega: turg’unlik, to’planganlik, yo’naltirilganlik, taqsimlash va ko’lamlilik.
Ma’lum belgilarga bo’lish mumkin bo’lgan ko’pgina diqqat turlari mavjud:
1.Predmet, faoliyat materialiga ko’ra:
-Sensor-perseptiv;
-Intellektual;
-Harakatlantiruvchi.
2.Yo’nalganligiga ko’ra:
-Tashqi
-Ichki.
3.Aks ettirilgan ( Tasir qilingan) bog’liqlik va munosabatlar xususiyatiga ko’ra:
-Imperik;
-Nazariy.
4.Yetaklovchi analizatorga ko’ra:
-Qarash;
-Eshitish;
-Kinestetik.
Bevosita diqqat hech narsa bilan boshqarilmaydi. Inson qiziqishlari va ehtiyojlariga to’g’ri keladigan obektga qaratilgan diqqat bundan mustasno. Namoyon bo’ladigan diqqat-mahsus vositalar yordamida, masalan imo-ishoralar, so’zlar, ko’rsatish belgilari bilan boshqariladi .Ihtiyoriz diqqat- iroda ishtiroki bilan bog’liq emas .Ixtiyoriy diqqat- iroda orqali boshqarilishini o’z ichiga oladi. Xissiy diqqat – xissiyot va sezish a’zolari tanlanuvchi ishi bilan bog’liq.