Namangan Muhandislik texnologiya instituti “Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish va iqtisodiyoti” kafedrasi

Boshqaruvga oid qarashlar rivojlanishining to‘liq xronologiyasi va boshqaruv faoliyatini tizimlashtirilgan ko‘rinishlari B.Karlof tomonidan quyidagicha(1-жадвал).

Yillar	Shaxs yoki etnik guruh	Menejmentning rivojlanishidagi asosiy hissasi
1	2	3
Eramizdan oldin
5000	Shumerlar	Yozuv vujudga keldi, ma’lumotlar qayd qilina boshlandi
4000	Misrliklar	Rejalashtirish, tashkillashtirish va nazorat qilish zarurligi asoslandi
2600	Misrliklar	Boshqaruvni tashkil etishdagi nomarkazlashtirish tamoyiliga amal qilish asoslandi

400	Ksenofont	Menejmentning alohida san’at turi sifatida tan olinishi
175	Katon	Ishlarni yozib borilishidan foydalanish
Eramizda
20	Iisus Xristos (Iso payg‘ambar)	Yagona boshlanish. Oltin qoida. Insoniy munosabatlar
1100	Gazali (Imom G‘azzoli)	Menejerga qo‘yiladigan talablar
1835	Marshall, Logman	Menejmentning tan olinishi va muhokama qilinishi	nisbatan muhimligining
1881	Jozef Varton	Kollejlar uchun tadbirkorlik menejmenti kursining ishlab chiqilishi
1900	F.U.Teylor	Ilmiy Menejment, tizimli yondashuv, kadrlar Menejmenti, mehnat va Menejment o‘rtasida kooperatsiyaning zarurligi, funksional tashkilot, baholash
1916	G.Fayol   A.G.Chern	Menejmentning dastlabki to‘liq nazariyasi shakllandi, uning funksiyalari, tamoyillari, Menejmentning o‘qitilishini zarurligini tan olinishi Menejmentning funksional konsepsiyasi
1919	Morris Kuk	Menejmentdan turli sohalarda ochildi	foydalanish imkoniyati
1927	Elton Meyo	Guruhli intilishlarning sotsiologik konsepsiyasi
1943	Lindell Urvik	Menejment tamoyillarining yagona korelyatsiyasi ishlab chiqilishi
1949	Norbert Viner	Informatsiyalar nazariyasida tizimli tahlilning ishlab chiqilishi
1976	Romari Styuart	Har xil vaziyatlarda Menejer	faoliyatini cheklash va
		alternativ usullar
1985	Tom Peters	Iste’molchilarga odamlar singari, tashkilot personaliga esa biznes rivojlanishining muhim resursi kabi munosabatda bo‘lish

Teylor birinchi bo‘lib, har qanday ixtiyoriy olingan xo‘jalik yurituvchi subyektda boshqaruvni samarali tashkil qilish uchun quyidagi 4 ta mezon bajarilishi lozimligini ilmiy jihatdan asoslagan:

T.r.	Mezon	Mohiyati
1.	Ilmiy asos	Eski, an’anaviy ish yuritish usullarining o‘rnini almashtiruvchi ilmiy fundament yaratish, uning har bir elementini ilmiy tadqiq qilish.
2.	Tanlash	Ishchilarni ilmiy jihatdan asoslangan mezonlar, mashg‘ulotlar va o‘qishlar asosida tanlab olish.
3.	Hamkorlik	Mehnatni tashkil qilish bo‘yicha ishlab chiqilgan ilmiy ishlar tizimini amaliyotga joriy qilishda ma’muriyat va ishchilar o‘rtasidagi hamkorlik.
4.	Javobgarlik	Ma’muriyat va ishchilar o‘rtasida mehnatni teng taqsimlanishi va javobgarlik.

2.Boshqaruvning mohiyati, tamoyillari va maqsadlari.

• Boshqaruv fani dunyoning taraqqiy etgan mamlakatlarida bugungi kungacha rivojlanib, mohiyati yanada oydinlashib o‘z tamoyillarga ega bo‘lib bormoqda. Ana shu masalalarda bir qator maktab vakillari va ularning qarashlari mavjud bo‘lib, boshqaruv hisobini tashkil qilish va yuritish uchun ularni o‘rganish va mohiyatiga to‘g‘ri baho berish muhim deb hisoblaymiz. Shunday qarashlarga ega bo‘lgan bir maktab vakillari - Emersonning o‘n ikki tamoyili nomi bilan tanilgan.
• Boshqaruvni takomillashtirish borasida olib borilgan Emerson ishlarining asosiy yo‘nalishlari ishchilarni emas, balki boshqaruvchilarning mehnat samaradorligini oshirishga qaratilgan. Tabiiy boyliklar talon-taroj qilinishi, ulardan noaqilona foyldalanish va inson imkoniyatlari boy beriladigan sabablarning asosi - noto‘g‘ri tashkilotchilikda deb ta’kidlagan1.