Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ишларни ташкил этиш тўғрисида Намунавий низом Мазкур Намунавий низом Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонунига мувофиқ мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклидан қатъий назар ташкилот, муассаса, корхоналар ва юридик шахс ташкил этмасдан хусусий тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчилар (бундан буён матнда корхоналар деб юритилади), шунингдек, давлат ва хўжалик бошқаруви органлари томонидан меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ишларни ташкил этиш тартибини белгилайди.
1-боб. Умумий қоидалар 1. Ушбу Намунавий низомда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:
меҳнатни муҳофаза қилиш — меҳнат жараёнида инсоннинг хавфсизлигини, ҳаёти ва соғлиғи, иш қобилияти сақланишини таъминлашга доир ҳуқуқий, ижтимоий-иқтисодий, ташкилий, техникавий, санитария-гигиена, даволаш-профилактика, реабилитация тадбирлари ҳамда воситалари тизими;
иш ўрни — ходимларнинг меҳнат фаолияти жараёнида доимо ёки вақтинча бўлиш жойи;
касб касаллиги — ушбу касб учун хос бўлган ҳамда ишлаб чиқариш муҳити ва меҳнат жараёнининг зарарли ва хавфли омиллари таъсири натижасида ходим чалинган касаллик;
меҳнат шароитлари — ходимнинг иш лаёқати ва соғлиғига таъсир кўрсатувчи ишлаб чиқариш муҳити ва меҳнат жараёни омиллари йиғиндиси;
зарарли ишлаб чиқариш омили — таъсири ходимнинг касалликка чалинишига олиб келиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш омили;
хавфли ишлаб чиқариш омили — таъсири ходимнинг жароҳат олишига сабаб бўлиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш омили. Миқдорий тавсифига ва амал қилишининг давомийлигига боғлиқ равишда айрим зарарли ишлаб чиқариш омиллари хавфли бўлиши мумкин;
ишлаб чиқариш санитарияси — ишловчиларга зарарли ишлаб чиқариш омилларининг таъсирини бартараф этиш ёки камайтиришга қаратилган ташкилий тадбирлар ва техник воситалар тизими;
2. Меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат:
ходимнинг ҳаёти ва соғлиғи устуворлигини таъминлаш;
меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат дастурларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг (бундан буён матнда бошқарув органлари деб юритилади) меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолиятини мувофиқлаштириш;
барча корхоналар учун меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги талабларни белгилаш;
меҳнатни муҳофаза қилишга оид талабларга риоя этилиши устидан давлат назорати ва текширувини амалга ошириш;
ходимларни ҳимоя қилувчи хавфсиз техника, технология ва воситаларнинг ишлаб чиқилиши ва жорий этилишини рағбатлантириш;
фан, техника ютуқларидан ҳамда меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича илғор миллий ва хорижий тажрибадан фойдаланиш;
ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисалардан жабрланган ёки касб касаллигига чалинган ходимларни ижтимоий ҳимоя қилиш;
халқаро ҳамкорликни амалга ошириш.
3. Меҳнатни муҳофаза қилишни давлат томонидан бошқариш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги махсус ваколатли давлат органи Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги (бундан буён матнда ваколатли орган деб юритилади), шунингдек меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасида қонун ҳужжатларига мувофиқ айрим ваколатларга эга бўлган бошқа давлат органлари томонидан амалга оширилади.
4. Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши устидан давлат назорати ва текширувини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тасдиқлайдиган низомга мувофиқ ваколатли органнинг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича (бош) давлат техник инспекторлари ҳамда меҳнат шароитлари бўйича (бош) давлат экспертлари томонидан амалга оширилади.
5. Ходимларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқ ва манфаатларига тааллуқли бўлган норматив -ҳуқуқий ҳужжатларга ҳамда техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларга риоя этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш касаба уюшмаларининг инспекциялари томонидан амалга оширилади.
6. Корхонада ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилишга ҳамда ишларни хавфсиз олиб боришга доир меъёрлар, қоидалар ва йўриқномаларга риоя этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш касаба уюшмаси қўмитасининг ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органларининг ҳисобот-сайлов мажлисида (конференциясида) сайланадиган меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича вакил томонидан амалга оширилади.
7. Ўзбекистон Республикасида фаолият юритаётган корхоналар ва фуқаролар томонидан халқаро шартномалар ва келишувлар асосида ишлар бажарилганда, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодекси, қонунчилик ва бошқа меъёрий ҳужжатлар, шунингдек техник стандартларга мувофиқ кўзда тутилган меҳнат муҳофазаси талаблари қўлланилади.
Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади.
8. Корхонанинг ҳар қандай даражадаги бошқарувида меҳнат муҳофазаси ва хавфсизлиги бўйича қонунчилик ва бошқа меъёрий ҳужжатларга амал қилинишига масъул шахс корхона раҳбари ҳисобланади.
