Navlarning yomonlashib borish sabablari Mexanik ifloslanish Biologik ifloslanish

Biologik ifloslanish. Navlarning biologik ifloslanishi-chetdan tabiiy changlanishi natijasida ro’y berishi mumkin, u ayniqsa, chetdan changlanuvchi ekinlar navi uchun xavflidir. Ba’zan o’zidan changlanuvchi ekinlar navi ham chetdan changlanib qoladi. Olimlar o’tkazgan tajribalari natijasida (Moskva Timiryazev nomli qishloq xo’jalik akademiyasida) bug’doyda spontan (tabiiy) duragaylanish o’rtacha 0,2 % ni tashkil qiladi. Janubiy hududlarda bu ko’rsatkich kattaroq.

Urug’chilik maydonlarida chetdan changlanuvchi ekinlarning navlarini biologik ifloslanishdan muhofaza qilish uchun ajratish (izolyasiya) masofa normasi (cheklash qoidasi) joriy etilgan. Bu qoidani o’zidan changlanuvchi ekinlarga ham joriy etish kerak, ayniqsa bug’doy uchun. Kuzatishlar natijasida bug’doyning turli navlari 100 m masofadan uzoq bo’lgan joydan ham o’zaro changlanishi mumkinligi aniqlangan.

Navlarning biologik ifloslanishiga ularga tasodifan qo’shilgan aralashmalar ham sabab bo’ladi.

Bug’doy o’simligining bir boshog’ida 1 milliongacha chang donachalari hosil bo’ladi. Shunday ekan, ochiq gullashga muqobil sharoitda uning changlari asosiy navning ko’p gullarini changlatib qo’yishi mumkin. Navlarning biologik ifloslanishiga belgilar bo’yicha ajralish hodisasi, kasallangan va zararkunandalar bilan shikastlangan o’simliklarning ko’payishi, mutasiya sodir bo’lishi kabi omillar ham sabab bo’ladi.