Nazorat savollari 1. "Agregat" atamasi nimani anglatadi? 2. Xamir tayyorlash agregati qanday jihozlardan tashkil topadi? 3. Xamir tayyorlash agregatlari qanday guruhlarga bo`linadi? 4. Uzluksiz ishlovchi agregat uzlukli ishlovchi agregatdan nimasi bilan farq qiladi? 5. Portsiyali xamir tayyorlash agregati oqimli xamir tayyorlash agregatidan nimasi bilan farq qiladi? Javoblar: Katta va o‘rta quwatli korxonalarda xamir tayyorlash jarayonini m exanizatsiyalashtirish maqsadida agregatlar q o ‘llaniladi. X am ir tayyorlash agregatlari kompleks m ashina va apparatlardan iborat b o iib , ular barcha xam ir tayyorlash bosqichlarini, shu jum ladan kom ponentlarni yetkazish va dozalash, qorish, bijgltish va yarim tayyor m ahsulotlarni tashish operatsiyalarining m iqdor va sifat param etrlarini moslashtirilgan tarzda ta ’minlash uchun m oljallan- gan. Bu kompleks tarkibiga kiradigan jihozlar va ularning joylash- tirilishini qabul qilingan xam ir tayyorlash sxemasi belgilaydi. Agregatlar davriy (uzlukli), uzluksiz va kombinatsiyalanganlarga b o ‘linadi.
Xamir tayyorlash sxem alariga k o ‘ra ularni bir fazali (oparasiz) va ko‘p fazalilarga (oparalilarga) b o ‘lish m um kin. Kombinatsiyalangan agregatlaming tasnifi o ‘z murakkabligi bilan ajralib turadi. Ish sikli tarziga ko‘ra bir fazali xamir tayyorlash usulida (oparasiz, tezlashtirilgan) kombinatsiyalangan agregatlami uzluksiz- porsion, porsion-uzluksiz va yarimuzluksizlarga b o ‘lish mum kin.
Birinchi tip uzluksiz ishlaydigan xamir qorish mashinasi va porsion (davriy) bijgltish uchun m oljallangan apparatlarni, ikkinchisi — davriy (porsion) xam ir qorish m ash in a va uzluksiz b ijg ltis happaratlarini, uchinchisi uzluksiz ishlaydigan xamir qorish mashinasi va yarimuzluksiz bijgltish apparatlarini (seksiyali bunkerlami) qamrab oladi. apparatlarini, uchinchisi uzluksiz ishlaydigan xamir qorish mashinasi va yarimuzluksiz bijgltish apparatlarini (seksiyali bunkerlami) qamrab oladi.
Kombinatsiyalangan ko‘p fazali xamir tayyorlash uchun moM jallangan agregatlar quyidagi xususiyatlami ko‘zda tutgan holda xuddi shunday guruhlarga boMinadi. Uzluksiz-porsion ishlaydigan agregat tarkibiga opara qorish mashinasi, uzluksiz bijgMtish apparati va davriy ishlaydigan xamir qorish mashinasi kiradi. Porsion-uzluksiz ishlay digan agregatda opara qorish mashinasi va bijgMtish apparati davriy rejimda, xamir qorish mashinasi esa uzluksiz rejimda ishlaydi. Yarim uzluksiz agregat tarkibi ikkita uzluksiz ishlaydagan xam ir qorish mashinalari va yarimuzluksiz ishlaydigan bijgMtish apparatidan iborat. Yuqori unumdorlikka ega maxsuslashtirilgan liniyalarda uzlukli ishlaydigan agregatlardan foydalanish eng sam arali hisoblanadi.
Sanoatda keng qoMlaniladigan porsion-uzlukli agregatlar ishlatishga qulay emas, mahsulotning bir navidan boshqa naviga oMish imkoniyati chegaralangan. Davriy ishlaydigan apparatlarga ko‘ra uzluksiz-porsion ishlaydigan agregatlar mahsulotning keng assortimentini va shirmoy mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun muvofiqroq hisoblanadi.
Uzluksiz xamir tayyorlash jarayoni xam ir sifat ko‘rsatkichlariga ta ’sir etuvchi xususiyatlarga ega. Birinchi navbatda texnologik operatsiyalaming ketma-ketligiga qat’iyan rioya qilish, bu esa yarim tayyor va tayyor mahsulotlar nuqsonlarini bartaraf etish maqsadida operatsiyalarni takrorlash uchun im koniyat bermaydi. M asalan, porsion usulda xamirning namligi m e’yordan chiqqanda, qorishni takrorlab komponentlarni kerakli miqdorda qo‘shib, xamir namligini m e’yorigacha yetkazish mumkin.
Uzluksiz usulda bu ishni bajaiib boMmaydi. Uzluksiz usulda xam ir namligi m e’yordan chiqqanda dozatorlar ishini rostlab xam ir namligini m e’yorigacha yetkazish mum kin, am m o bundan oldin qorilgan va namligi m e’yorga javob bermaydigan xam ir namligini o ‘zgartirib boMmaydi. Ishchi jarayonlarni boshqarish usuliga ko‘ra xam ir tayyorlash agregatlari qoM bilan va avtomatik tarzda boshqariladiganlaiga boMinadi.
Xamir tayyorlash agregatlari xamir tayyorlash jarayonini toMiq m exanizatsiyalashtirib, ishchilarning m ehnatini osonlashtiradi. Davriy ishlaydagin agregatlarda xam ir yarim tayyor mahsulotlari 133 porsiyalab qoriladi, ularni bijgMtish esa alohida sigMmlarda amalga oshiriladi. SigMmlar davriy ravishda o ‘z o ‘qi atrofida aylanadigan (bunkerli agregatlar), qattiq halqali rolikli konveyerlarda harakatlanadigan (halqali agregatlar), ikki konturli zanjirli konveyerda harkatlana- diganlarga boMinadi.
Davriy ishlaydigan xam ir tayyorlash agregat- larida m ahsulotning keng assortim enti ishlab chiqariladi. Bunkerli xam ir tayyorlash agregati katta quw atli oqim li liniya larda o ‘rnatiladi va bug‘doy yoki javdar unidan tayyorlanadigan om m aviy non m ahsulotlarini ishlab chiqarish uchun moMjal langan. Agregat xam irturush (opara) va xam im i bijgMtish uchun ikkita besh seksiyali bunkerlar 4 va 16 dan iborat (86-rasm). Bunkerlar ish vaqtida davriy tarzda o ‘z o ‘qi atrofida buriladi. Javdar xamirturushi va xamiri statsionar dejada o ‘zining vertikal o ‘qi atrofida aylanadigan qorish organlariga ega xamir qorish mashinalari 3 va 15 da qoriladi. Dejalar xam ir qorish vaqtida aylanadi. Xam irturush va xam irni dejalardan bo‘shatish uchun ulam ing tubida klapan bilan yopiladi gan teshiklar mavjud. K lapanlar maxsus m exanizm yordam ida harakatga keltiriladi.
Obidov Rahmiddin
