Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

Yoqilg’i va surkov materiallarini qo’llanilishining muhim ob’ektlari 
klassifikatsiyasi 
№ 
Ob’ekt 
Yoqilg’i 
Surkov moyi 
1. 
Benzinli dvigatellar 
a) avtomobil 
b) aviatsion 
Benzinlar  
a) avtomobil 
b) aviatsion 
Motor moylar 
Aviatsion moylar 
2. 
Dizelli dvigatellar 
a) tez yurar avtomobillar 
b) o’rtacha va kam aylanishli 
Dizel yoqilg’ilar: 
a) Dizel yoqilg’ilar 
b) motor yoqilg’ilar 
Motor moylar 
3. 
Reaktivli dvigatellar 
(uchar apparatlarning 
turboreaktiv dvigatellari) 
Reaktiv va raketa 
yoqilg’ilari 
Aviatsion moylar 
(mineral va sintetik) 
4. 
Statsionar bug’li qozonlar, 
sanoat pechlari 
Qozonxona 
yoqilg’ilari (o’txona 
mazutlari) 
Industrial moylar 
5. 
Kema energetik qurilmalari 
Flot mazutlari, kam 
qovushqoqli kema 
yoqilg’isi 
TSilindr moylari 
6. 
Gaz turbinli qurilmalar 
(engergetik, transport) 
Gaz turbinli 
yoqilg’ilar 
Motor moylar 
7. 
Maishiy isitish qurilmalari, 
qishloq xo’jaligi issiqlik 
generatorlari 
Pech maishiy 
yoqilg’isi 
Industrial moylar 
8. 
Transmissiyalar, tishli 
reduktorlar, sanoat jixozining 
chervyakli uzatmalari 
 
                  - 
Transmission 
moylar 
9. 
Gidromexanik uzatmalar: 
gidromuftalar, 
gidrotransformatorlar 
 
                  - 
Gidravlik, o’q, 
asbobli moylar, 
tormoz, amortizator 
suyuqliklar  
10.  Energetik jixozlar:  
 
Energetik moylar 

---

23 
 
a) turboagregatlar  
podshipniklari, sanoat 
mexanizmlarining 
gidrosistemalari  
b) elektrjixozlar: 
transformator, kondensator, 
kabel va boshqalar 
v) turbo va porshenli 
kompressorlar, sovutuvchi 
agregatlar 
 
 
 
                     - 
a) turbinli 
b) elektrizalyatsion: 
transformator, 
kondensator, 
kabelli, uzgichlar 
uchun  
v) kompressorli 
moylar 
11.  Sanoat jixozlari: stanok, press, 
neft va gazni qazib oluvchi 
jihozlar 
 
                     - 
Industrial moylar, 
ishchi suyuqliklar 
 
 
Plastik surkovlar (antifriktsion)ni jadvalda keltirilgan texnikaning barcha 
ob’ektlarida ochiq, germetik bo’lmagan, uzoqda joylashgan ishqalanish 
tugunlarida qo’llaydilar. O’sha ob’ektlarning o’zida xarakatchan zichlanishlar 
salnik, rezvali birikishlarni geremetik qilish uchun zichlantiruvchi surkovlarni 
qo’llaydilar. Mashina jixoz asboblarni uzoq vaqt saqlanishi ta’minlash uchun 
konservatsion surkovchilarni qo’llaydilar.  
 
Eng murakkab muammolar issiqlik dvigatellarida yoqilg’i va surkov  
materiallarini qo’llaganda vujudga keladi. Issiqlik dvigatellari – bu ularda 
yonayotgan yoqilg’i kimyoviy energiyasini mexanik ishga yoki yonish 
maxsulotlarining yonish kamerasidan chiqayotgan reaktiv oqimining kinetik 
energiyaga aylantiruvchi qurilma. 
 
Issiqlik dvigatellarini quyidagi 2 ta guruxga bo’ladilar. 
- 
Tashqi yonish  dvigatellari (bug’ mashinalari, turbinalar); 
- 
Ichki yonish dvigatellari (IYOD) 
Texnikada transport va iqtisodiyotning barcha sohalarida  qo’llaniladigan 
IYOD juda keng  tarqalgan. 
IYOD  yoqilg’ini yondirish usuliga qarab farq qiladilar. 
a) davriy yonishli yoqilg’i (porshenli IYOD) 
b) uzluksiz yonishli yoqilg’i (reaktiv, raketa dvigatellari) 
 
Porshenli IYOD boshqa xossalari bo’yicha ham klassifikatsiyalanishi mumkin: 
tezyurarligi,  o’sish quvvati, aralashma  hosil qilish  va   ishchi slindrning  hosil  bo’lish 
usuli, ishchi slindrlarning  joylashishi va boshqalar bo’yicha. Klassifikatsiyalanishda 
keltirilgan dvigatellarning turlari orasida  juda past texnik –  iqtisodiy ko’rsatgichlari 
uchun  ikki  taktli  dvigatellarning  (mototsilk,  motor  qayiqlar  va  boshqa    transport 
vositalarda  tarqalishi  chegaralangan.  Porshenli  IYOD  larning  bunday  xilma  –  xilligi 
surkov    moylarining  keng  assortimenti  va  ularni  bir  xillashtirishning    murakkabligi 
bilan tushuntiriladi.