Neftdan olinadigan moylar

NEFTDAN OLINADIGAN MOYLAR


Reja:
1. Moylarni tozalash jarayonida tanlovchi erituvchilardan foydalanish
2. Moylarni deasfaltlash
3. Moylarni fenol va furfurol bilan tozalash
4. Moylarni fenol bilan selektiv tozalash
5. Moylarni juft erituvchilar bilan tozalash

Neftdan olinadigan har-xil sohalarda ishlatiladigan moylar atmosfera bosimi ostida xaydab olingan neft qoldig’i mazutdan olinadi. Moylarni ishlab chiqarish jarayoni 3 bosqichdan iboratdir:

1. Boshlang’ich xom ashyoni tayyorlash - moy frakstiyalarini olish.
2. Olingan moy frakstiyalaridan komponentlar olish.
3. Komponentlarni aralashtirish (kompaundirlash) ularga qo’ndirma qo’shish va tovar mahsulot olish.
Boshlang’ich xom ash’yoni tayyorlashda mazutni vakuum ostida haydab frakstiyalarga ajratiladi. Moylarni olishda ishlatiladigan usulga qarab ular ikki gruppaga bo’linadi.
1. Distillyat gruppasi – bunga vakuum ostida 300-4000S, 350-4200S, 420-
4500S va 450-5000S da mazutni qizdirib olinadigan frakstiyalar.
2. Mazutni vakuumda haydalgandan keyingi qoldiq-gudrondan (5000S dan
yuqori) olinadigan moylar.
Distillyat moy frakstiyalaridan qayta ishlab olingan surkov moylaridistillyat moylar deyiladi, gudrondan olinganlari-qoldiq moylar deyiladi. Boshlang’ich moy frakstiyalaridan moy komponentlarini olish murakkab ko’p bosqichli jarayondir. Xar bir bosqichni vazifasi moylarni ekspluatastiya xususiyatini pasaytiradigan gruppalar birikmasidan tozalashdir. Neft frakstiyalaridan hamma kislotali xossaga ega bo’lgan birikmalarni, to’yinmagan
uglevodorodlarni, qisman oltingugurtli va smolali birikmalarni, qisqa yon zanjirli polistiklik aromatik uglevodorodlarni, qattiq parafinlarni chiqarib tashlash kerak. Boshlang’ich moy frakstiyalaridan moy komponentlarini olish asosida yuqorida
ko’rsatilgan zararli komponentlarni tozalash yotadi. Bu usullar-fizik (erituvchilar bilan ekstrakstiyalash), eritmadan past haroratda cho’ktirish, fizik-ximikadsorbstiya,
kimyoviy usul-N2SO4 bilan tozalash va gidrotozalashdir.
Qoldiq moylarini ishlab chiqarish distillyat moylarni ishlab chiqarishga
nisbatan murakkabdir, chunki gudronda asfalten-smolali birikmalar juda ko’p. Mazutni vakuum ostida haydalgandan keyingi qolgan qoldiqni-gudronni easfaltizastiya qilinib undagi bo’lgan smolali-asfaltenlarni chiqarib olinadi.
Deasfaltizat saylab tozalovchi eritmalar-fenol yoki furfurol bilan tozalanadi. Bundan maqsad-qolgan smola-asfaltenlarni va yonbosh zanjiri qisqa bo’lgan polistiklik aromatik uglevodorodlarni ajratib olish.
Selektiv (saylab) tozalangan rafinatdan erituvchilar asteton, dixloretan yordamida qattiq parafinlarni cho’ktiriladi. Deparafinlangan mahsulotni adsorbstiya yoki gidrotozalash yordamida me’yoriga etkaziladi. Distillyat moy frakstiyalari, odatda, deasfaltizastiya qilinmaydilar.
Distillyat va qoldiq moylarni umumiy texnologik sxemasi shu bilan farq qiladi. Moy frakstiyalari tozalangandan so’ng moylarni rangi o’zgaradi, ular ancha rangsizlanadi. Smolali va polistiklik aromatik uglevodorodlardan tozalash natijasida moylarni kokslanishi va yopishqoqlik indeksi ortadi. Smola va to’yinmagan glevodorodlardan tozalash moyni termobarqarorligini oshiradi.
Kislota xususiyatiga ega bo’lgan uglevodorodlardan tozalash esa korroziya aktivligini pasaytiradi va qattiq uglevodorodlardan tozalash qotish temperturasini pasaytiradi.
Moylarni tovar xolatiga keltirib tayyorlash komponentlarni aralashtirish qurilmasida olib boriladi. Yengil, o’rta va og’ir distillyatlar va qoldiq komponentlar bo’lsa moylarni xoxlagan navini tayyorlash mumkin.