Noorganik birikmalarning asosiy sinflari. Ishlatilish sohalarini steam ta’lim yondashuvi asosida o’qitish metodikasi

Kimyoviy xossalari. Oksidlarning eng muhim kinyoviy xossalari ularning kislota va asoslarga munosabati bilan bog’liq.

1. 
   Asosli oksidlar kislotalar bilan o’zaro ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi. Masalan: FeO+H₂SO₄=FeSO₄+H₂O
   
2. 
   Kislotali oksidlar asoslar bilan o’zaro ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi. Masalan: SO₃+2NaOH=Na₂SO₄+H₂O
   
3. 
   Asosli va kislotali oksidlarning o’zaro ta’siri natijasida tuzlar hosil bo’ladi. Masalan: CaO+CO₂=CaCO₃
   

1.2.Asoslar
Dissotsilanganda anionlar sifatida faqat gidroksid – ionlari hosil bo’ladigan elektronlar asoslar deyiladi.
Masalan: KOH(k)↔K⁺(suvda)+OH ^– (suvda)
NH₃+H₂O↔NH₄⁺(suvda)+OH ^– (suvda)
Asoslar suvda metall ionlari (ammiak gidrati bo’lganda ammoniy ionlari) bilan gidroksid – ionlariga dissotsilanadi. Asoslar gidroksid – ionlaridan boshqacha hech qanday anion hosil qilmaydi.
Asoslarning nomlanishi. Xalqaro nomenklaturaga muvofiq asoslarning nomi metall bilan gidroksid so’zidan hosil qilinadi. Masalan: NaOH – natriy gidroksid, KOH – kaliy gidroksid, Ca(OH)₂ – kalsiy gidroksid. Agar element bir necha asos hosil qiladigan bo’lsa, u holda asosning nomida element valentligi bilan ko’rsatiladi. Maslan: Fe(OH)₂ – temir (II) gidroksid, Fe(OH)₃ – temir (III) gidroksid[2,4,5].
Bu nomlardan tashqari, ba’zi eng muhim asoslar uchun odat bo’lib qolgan nomlar ham ishlatiladi. Maslan, NaOH – o’yuvchi natriy deyiladi; KOH – o’yuvchi kaliy; Ca(OH)₂ – so’ndirilgan ohak; Ba(OH)₂ – o’yuvchi bariy.
Olinishi. Suvda eriydigan asoslar, ya’ni ishqorlar metallar yoki ularning oksidlarini suv bilan o’zaro ta’sir ettirib olinadi:
2Na+2H₂O=2NaOH+H₂
Na₂O+H₂O=2NaOH
Suvda kam eriydigan asoslar bilvosita yo’l bilan, chunonchi: tegishli tuzlarning suvdagi eritmalariga ishqor ta’sir ettirish yo’li bilan olinadi:
FeSO₄+2NaOH=Fe(OH)₂↓+Na₂SO₄
AlCl₃+3NaOH=Al(OH)₃↓+3NaCl