O-zbek-tilining-sohada-qo-llanilishi pdf

---

MAVZU:
MUTAХАSSISLIKKA ОID SO‘Z VA
TERMINLARNING
IMLOSI
1-topshiriq
Hozirgi davrga kelib juda ko’plab sohalar rivojlanib bormoqda. Shu sababli har 
bir sohalarga yangi terminlar kirib kelmoqda. Shu qatori iqtisodiyot sohasida 
ham yangi terminlar paydo bo’lmoqda.
Termin- ilm fan, texnika, qishloq xo’jaligi va san’atga oid tushunchalarning aniq 
nomini bildiruvchi bir ma’noli so’z va birikmalar terminlar deb ataladi.
Terminologiya – terminlar yig’indisi va shu terminlarni o’rganuvchi soha.
Iqtisodiyot sohasining qator terminlari ham borki , ular muayyan til egalarining
deyarli barcha nutqida bab-barovar ishlatilaveradi. Bozor, mol, savdo, savdo-
sotiq, pul, xaridor, bozorchi, chayqovchi , olib-sotar kabilar shular 
jumlasidandir.
2-topshiriq 
Iqtisodiyotdagi terminlar.
Iqtisodiyotda XX asrgacha quyidagi terminlar mavjud bo’lgan:
Savdogar, sarmoya, davlat, baho, qiymat, manfaat, foyda.
Bu kabi tushunchalarning mazmuni bizga yod bo’lgan, chunki bu terminlardan 
1-2 asrdan oldin ham foydalanib kelingan.
XX asrning 20-80-yillarida quyidagi terminlar iqtisodiyotga kirib kela boshladi:
Veksel- nemis tilidan olingan bo’lib “ayirboshlash” degan ma’noni beradi. Qarz 
majburiyatlar haqida yozma qog’oz.
Tovar- oldi-sotti orqali ayirboshlanadigan mehnat mahsuli.
Kredit- bu so’zni uch ma’nosi bor.
1)kirim-chiqim daftarining chiqimlari
2)qarzga mol berish
3)ma’lum xarajatlar uchun chiqariladigan pul.

---

Iqtisodiy terminlarning istiqlol davridan keyingi taraqqiyotida makler, 
marketing, menejment, bankomat kabi atamalar kirib keldi.
Makler- dallol. Birjalarda oldi – sotti kelishuvlar vositachisi.
Marketing- holatni o’rganish, uni oldindan baholash orqali tovarlarni ishlab 
chiqarish va sotishni tashkil etish hamda shu yo’l orqali tovarlarni ishlab 
chiqarish va sotishni tashkil etish , eng yuqori foyda olishni ta’minlash.
Menejment- u yoki bu faoliyat turini tashkil etish va rahbarlik qilish.
Bankomat- mijozning bankdagi hisob raqami bilan kompyuter tizimi orqali 
bog’langan naqd pul beruvchi elektron moslama.
3-topshiriq
Faqatgina terminlar qo’shilishi emas ba’zilarini ma’nosi saqlangan holda shakli
o’zgaradi. Masalan, bergo‘ - qarz; oto‘nch - qarz; o‘ro‘nch - pora; og‘ur -
davlat; yomg‘a -mollarni saqlovchi va ularni yig‘uvchi (amaldor); sart -
savdogar; terchi - muzd, ish haqi oluvchi.
Iqtisodiyotga oid tarixiy so’zlar: ahdnoma-shartnoma, sarmoya-daromad,
dastmuz-maosh, savdogar-tojir, naqd-pul kabilarni misol qilib ko’rsatishimiz
mumkin.
4-topshiriq
1. U talabalarning yotoqxonada chekishlariga imkon berish kollej obro‘sini
tushuradi deya ta’kidladi. (oshirib aytish)
2. Prezident tayfunda halok bo‘lganlarning oila a’zolariga ta’ziya bildirib,
jabrlanuvchilarga hamdardlik bildirdi. (_______afsuslanish________)
3. Professor Chang ma’ruza boshida tongda guvoh bo‘lgan halokat haqida
gapirib berdi. (__________hayratlanish_____)
4. U yerda hech qanday tekin tushlik bo‘lmaydi, deb u hammani ogohlantirdi.
(_________ta’kidlash______)
5. 
Ushbu maqola muallifi 21-noyabr kuni vafot etdi.
(_____ta’kidlash__________)

---

6. U o‘quvchilarning huquq fanini xuddi noma’lum okean uzra kema sayoxatiga
qiyosladi.
7. U kompyuteri o‘g‘irlangandan so‘ng dissertatsiyasining birgina nusxasi o‘sha
yerda qolib ketganligidan asabiylashganini aytdi. (_______________)
8. U o‘zining qancha ulg‘aygani sari shuncha kam ma’lumotga ega
bo`layotganini sezganini aytdi. (_____solishtirish________)
9. Narxlar ko‘tarilganidan so‘ng sotuv xuddi, toshdek kabi qotgandek tuyuldi.
(_____qiyoslash________)
10. Har doim ta’kidlanadiki, barvaqt uyg‘ongan insonga risq-nasiba ham keladi.
(_____ta’kidlash _______)
11. O‘qituvchi ushbu roman ikkita qismdan iborat ekanligini aytdi: birinchi
qism tarixiy, ikkinchisi esa zamonaviy. (_____ajratib ko’rsatish_______)
12. Grant yutib olganidan uning boshi osmonga yetdi. (______ibora______)
13. “Mazasiga to‘ymaysan” nomli korxona millionlab tovuq mahsulotlarini
sotdi. (__________)
14. Uning birinchi maktabi haqidagi his-tuyg‘ulari muhabbat va nafrat orasida
edi. (__________)
15. Parij romantika poytaxti va sevishganlar shahri. (______ko’chma
ma’no_______)
5-topshiriq 
So`z va terminning o`xshash va farqli jihatlarini 
taqqoslang va tahlil qiling. 
Soʻz
— tilning
narsahodisalar,
jarayonlar va
xususiyatlarni nomlash
uchun xizmat qiladigan
eng muhim
strukturmaʼnoviy birligi;
Termin- ilm fan, texnika, 
qishloq xo’jaligi va 
san’atga oid 
tushunchalarning aniq 
nomini bildiruvchi bir 
ma’noli so’z va 
birikmalar terminlar deb 
ataladi.

---