Объектив ишлаб чикаришга жалб этилган ва кандайдир сабабларга кура жалб этилмаган хамда унда иштирок этиш учун реал имкониятларга эга булган мехнат, номоддий, моддий ва табиий ресурслар йигиндиси; субъектив



Download 16,84 Mb.
bet6/10
Sana26.02.2022
Hajmi16,84 Mb.
#469790
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
8 amaliy демографик

Йиллар

2014 йилда 1991

Худудлар

йилга н
узга

|исбатан риши




1991

2001

2011

2014




%

1

2

3

4

5

6

7

Узбекистон Республикаси

20607,7

24813,1

29123,4

30492,8

9885,1

148,0

Шу жумладан:



















^оракалпогистон

1270,6

1527,0

1680,9

1736,5

465,9

136,7

вилоятлар:



















Андижон

1789,0

2216,5

2672,3

2805,4

1016,4

156,8

Бухоро

1195,1

1437,7

1683,8

1756,4

561,3

147,0

Жиззах

792,2

991,5

1166,7

1226,8

434,6

154,9

^ашкадарё

1694,4

2212,5

2722,9

2895,4

1201

170,9

Навоий

682,0

791,1

873,0

901,1

219,1

132,1

Наманган

1551,8

1953,2

2379,5

2504,1

952,3

161,4

Самарканд

2200,9

2710,0

3270,8

3445,6

1244,7

156,6

Сурхондарё

1332,0

1770,4

2175,1

2308,3

976,3

173,3

Сирдарё

559,1

649,9

727,2

763,7

204,6

136,6

Тошкент

2129,8

2370,2

2644,4

2725,9

596,1

128,0

Фаргона

2214,6

2697,5

3229,2

3386,5

1171,9

152,9

Хоразм

1066,0

1347,7

1601,1

1684,1

618,1

158,0

Тошкент ш.

2130,2

2137,9

2296,5

2352,9

222,7

110,5


Манба: Узбекистон Давлат статистика кумитаси маълумотлари // www.stat.uz

Жадвалга кура, утган 24 йил мобайнида республика ахолиси сони 9885,1 минг кишига ортган. Бу даврда ахоли сонининг усиш суръати Андижон, Жиззах, Кашкадарё, Наманган, Самарканд, Сурхондарё, Фаргона ва Хоразм вилоятларида республика уртача курсаткичидан юкори, колган худудларда эса паст булган.


Тошкент вилояти ва Тошкент шахрида ахоли сонининг усиш суръати энг паст булиши куйидаги омиллар билан изохланади:

  • иктисодий ривожланиш ва урбанизация даражасининг юкорилиги;

  • тугилиш даражасининг бошка худудларга нисбатан пастлиги;

  • улим даражасининг бошка худудларга нисбатан юкорилиги;

  • ахоли таркибида кекса ёшдагилар улушининг нисбатан куплиги ва бошкалар.

Узбекистон худудида хар кандай демографик "янгилик" Тошкент шахри ва Тошкент вилоятида вужудга келади ва у икки йуналишда, яъни Жануби-гарб ва шарк томон таркалади. Яна шу аникки, ахоли тугилиши ва табиий купайишидаги узгаришлар айнан республиканинг жанубий худудлари - Кашкадарё ва Сурхондарё вилоятларида анча вакт утгандан сунг кайд этилади. Бошкача килиб айтганда, Тошкент вилоятидаги хозирги демографик вазиятга жанубий вилоятлар маълум вакт утгандан кейин эришади [11].
Айтиш жоизки, бугунги кунда Узбекистон Республикасида ахоли сонининг усиш суръати уртача 1,6 %ни ташкил этмокда. Вахоланки, бу курсаткич дунё буйича - 1,2, ривожланаётган мамлакатларда - 1,4, юкори даражада ривожланган мамлакатларда эса 0,1 %га тенг.
Демографик салохиятнинг шаклланишида унинг гендер тавсифи мухим ахамиятга эга. Гендер тавсифни ёритишдан олдин мазкур тушунчанинг лугавий маъносини тушуниб утсак.
Гендер (инглизча «gender», лотинча «genus» сузларидан - «зот») - инсоннинг жамиятда узини тутишини ва бундай тутиш кандай кабул килинишини белгилайдиган ижтимоий жинсдир. Агар жинс эркаклар ва аёллар уртасидаги фарклар аник ва узгармайдиган булган биологик категория хисобланса, гендер жамият томонидан яратилган ижтимоий категория булиб, вакт утиши билан узгариб боради [12].
Гендер таркибида аёллар ва эркаклар улушининг тенглиги, яъни мутаносиблиги уларнинг никохга киришига ва оилалар ташкил топишига кулай вазият яратади. Лекин хар доим хам жамиятда аёллар ва эркаклар улушининг тенглиги кузатилмайди. Илмий манбаларда курсатилишича, дунё ахолисида янги тугилган чакалоклар орасида угил болалар купрок тугилади. Статистик маълумотларга караганда, хар 100 та киз болага нисбатан тугилган угил болалар сони 105-106 тани ташкил этади. Угил болалар сонининг киз болаларга нисбатан юкорилиги уларнинг 15-20 ёшларигача сакланиб колади. 20 ёшдан кейин эса жинслар нисбати тенглаша бошлайди. Чунки чакалоклик, болалик ва усмирлик даврларида киз болаларга нисбатан угил болалар улими юкорирок булади. 15-20, 20-24 ёш гурухларидан бошлаб ахоли таркибида аёллар сони нисбатан купрок була бошлайди. Бу хол катор сабаблар билан боглик. Хусусан, ёшлик ва урта ёшлик даврида эркакларнинг куп кисми огир мехнат биланмашгул булади. Шунингдек, улар инсон саломатлиги учун зарарли булган алькоголизм, чекиш каби одатларга берилувчан булади. Бунинг натижасида куплаб эркаклар урта ёшлик даврларида хаётдан куз юмадилар.
Мавжуд маълумотларга кура, Узбекистонда XIX асарнинг охири XX аср бошида эркаклар сони аёллар сонига нисбатан сезиларли даражада юкори, яъни 7,2-8,0 %га ортик булган. Ахоли таркибида эркаклар салмогининг баркарор ортиши бевосита аёллар улимининг окибати булган. Бунинг асосий сабабларидан бири уша даврда аёлларнинг хаддан ташкари куп фарзанд тугиши булган. Ушбу йилларда демографик вазият шундай эдики, 10-15 фарзанд курган оналарнинг факат 2-3 таси тирик колган. Республика ахолиси таркибида эркаклар улушининг юкорилиги Иккинчи жахон урушигача сакланиб турган. Уруш демографик вазиятга кескин узгартириш киритган. 1959 йилда утказилган ахолини руйхатга олишда хар 1000 та ахоли таркибидаги эркаклар ва аёллар нисбати 480:520 лигини курсатган. Бошкача айтганда, Узбекистон ахолисининг таркибида аёллар эркакларга нисбатан 4,0 %га куп булган.
Бугунги кунда жинслар уртасидаги нисбат тенглашиб, Узбекистон демографик салохиятининг гендер таркибида эркаклар 50,1, аёллар 49,9 %ни ташкил этмокда (2-жадвал).
2-жадвал
Узбекистон демографик салохиятининг гендер таркиби, минг киши
(йил бошига)













Йиллар







2013 йилда 2005






Курсаткичлар













йилга нисбатан










2005

2010

2011

2012

2013

+, -

%

1




2

3

4

5

6

7

8

1.

Жами ахоли сони




26021,3

28001,4

29123,4

29555,4

29993,5

3972,2

115,3







Ахоли таркибида































тутган улуши:































- аёллар




50,0

50,0

49,9

49,9

49,9

-0,1

-







- эркаклар




50,0

50,0

50,1

50,1

50,1

0,1

-




шу жумладан:

























1.1.

Шахар ахолиси




9441,9

14425,9

14897,4

15143,2

15370,1

5928,2

162,8




шундан:

























-

аёллар




4764,1

7245,4

7487,3

7603,0

7712,2

2948,1

161,9

-

эркаклар




4677,8

7180,5

7410,1

7540,2

7657,9

2980,1

163,7

1.2

^ишлок ахоли




16579,4

13575,5

14226,0

14412,2

14623,4

-1956

88,2




шундан:

























-

аёллар

8263,6

6741,0

7067,7

7159,9

7262,6

-1001

87,9

-

эркаклар




8315,8

6834,5

7158,3

7252,3

7360,8

-955

88,5



Download 16,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish