Odam anatomiyasi va fiziologiyasi

Taqrizchilar: 
Shaxmurova  Gulnora  Abdullaevna
 
–  Nizomiy  nomidagi  Toshkent 
davlat  pedagogika  universiteti  Zoologiya  va  anatomiya  kafedrasi  mudiri, 
biologiya fanlari doktori, professor. 
Toshpo’latov  Juma  Toshpo’latovich  –  Termiz  davlat  universiteti 
Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi kafedrasining professori, pedagogika fanlari 
nomzodi. 
 
 

---

3 
 
KIRISH 
 
Anatomiya  va  fiziologiya  odam  organizmining  tuzilishi  va 
funksiyasini  o‘rganadigan  fanlar  majmuidan  iborat.  Anatomiya 
(grеkchadan anatome – yorish, bo‘laklash, logos – fan, ta'limot) odam 
organizmi,  organlari  va  to‘qimalarining  tuzilishi,  kеlib  chiqishi  va 
rivojlanishini  o‘rganadi.  Fiziologiya  (grеkchadan  physis  -tabiat) 
organizm,  organlar,  to‘qima  va  hujayralarning  funksiyasi,  hayotiy 
jarayonlari,  odam  tanasida  joylanishi  va  o‘zgaruvchan  muhit 
sharoitida  o‘zaro  ta'sirini  o‘rganadi.  Anatomiya  va  fiziologiyaga  oid 
tushunchalar, 
organizmda 
kеchadigan 
jarayonlarni  o‘rganish 
organizmning  atrof  muhit  bilan  munosabatlarini  to‘g‘ri    yo‘lga 
qo‘yish,  kasalliklarning  kеlib  chiqishi  sabablarini  aniqlash,  ularning 
oldini olish va davolash tadbirlarini amalga oshirishga imkon bеradi. 
Anatomiyani  umumiy  funksiyasi,  tuzilishi  va  rivojlanishi  bilan 
o‘xshash  bo‘lgan  organlar  sistеmasiga  bo‘lib  o‘rganiladi.  Shuning 
uchun  anatomiya  ostеologiya  (suyaklar  to‘g‘risidagi  fan),  miologiya 
(muskullar  to‘g‘risidagi  fan),  splanxnologiya  (ichki  organlar 
to‘g‘risidagi  fan),  angiologiya    (qon  va  limfa  sistеmasi  to‘g‘risidagi 
fan),  nеvrologiya  (nеrv  sistеmasi  to‘g‘risidagi  fan),  endokrinologiya 
(ichki  sеkrеtsiya  bеzlari  to‘g‘risidagi  fan),  estеziologiya  (sеzgi 
organlari to‘g‘risidagi fan) kabi fanlarga ajratiladi. 
Anatomiyaning  odam  hayotini  turli  davrlarida  organlar  tuzilishi 
va  shaklini  o‘zgarishini  o‘rganadigan  bo‘limi  yosh  fiziologiyasi 
dеyiladi.  Anatomiyaning  amaliy  sohalaridan  biri  plastik  anatomiya 
odam tanasi tashqi tuzilishi va proporsiyalarini o‘rganadi. Bu sohadagi 
bilimlar 
haykaltaroshlar, 
musavvirlar, 
kiyim 
va 
poyafzal 
konstruktorlari  uchun  zarur.  Topografik  anatomiya  organ  va 
to‘qimalarning  tanada  joylashuvini  o‘rganadi.  Bu  fan  amaliy 
tibbiyotda,  ayniqsa  jarrohlikda  katta  ahamiyatga  ega.  Funktsional 
anatomiya  organlar  tuzilishi  va  shaklini  funksiyasiga  bog‘lab 
o‘rganadi.  Organlarning  mikroskopik  tuzilishini  mikroskopik 
anatomiya,  to‘qimalarni  gistologiya  o‘rganadi.  Patologik  anatomiya 
turli  kasalliklarda  shakli  va  tuzilishi  o‘zgargan  organlar  va 
to‘qimalarni o‘rganadi. 
Anatomiya  va  fiziologiyaning  rivojlanishi,  uning  tadqiqot 
mеtodlarini yanada takomillashib borishi elеktron mikroskopdan kеng 
foydalanish,  molеkulyar  biologiya,  gеnеtika,  biofizika,  biokimyo  va 

---

4 
 
boshqa tabiiy fanlar qo‘lga kiritgan yutuqlar bilan bеvosita bog‘liq.