«O‘lchash usullari va vositalari» fanidan 1- amaliy mashg‘ulоt

2-davr: XIV-XVI asrlarda Angliyada birliklarni bir-biriga bog’langan holda ishlatiladi. Masalan: quruqlikda uzunlik birligi qilib dyuym, fut, yard, mil ishlatilgan. 1 dyuym=0,0254 m=25,4 mm 1 fut=12 dyum=0,3048 m 1 yard=3 fut=0,9144 m 1 (Ingliz) mil=1760 yard =1609,344 m

2-davr: XIV-XVI asrlarda Angliyada birliklarni bir-biriga bog’langan holda ishlatiladi. Masalan: quruqlikda uzunlik birligi qilib dyuym, fut, yard, mil ishlatilgan. 1 dyuym=0,0254 m=25,4 mm 1 fut=12 dyum=0,3048 m 1 yard=3 fut=0,9144 m 1 (Ingliz) mil=1760 yard =1609,344 m

SHu davrlarda Turkistonda uzunlik birligi qilib «qadam» ishlatiladi.

• 
  qadam-0,75 m
  
• 
  tosh - 8000 qadam x 0,75=6000 m=6,0 km
  
• 
  chaqirim-1200 qadam x 0,75=0,9 km
  
• 
  shar - 4000 qadam x 0,75=3,0 km
  
• 
  yog’och-12000 qadam x 0,75=9,0 km.
  

  XIX asrga qadar har xil moddalarning massasining birligi qilib arpa donining massasi olingan.

• 
  1 arpa donining massasi-0,04095 g.
  
• 
  Misqol=100 arpa doni x 0,04095=4,095 g.
  
• 
  Qadoq=100 misqol x 4,095=409,5 g.
  
• 
  Kumushtosh=250 misqol x 4,095=1023,7 g.
  
• 
  Oltintosh=500 misqol x 4,095=2047,5 g.
  
• 
  Pud=4000 misqol x 4,095=16,38 kg.
  
• 
  Botmon=10 pud= 163,8 kg.
  
• 
  Qimmat baholi toshlar «Karat» birligi bilan o’lchangan 1 karat=0,2 g=200 mg.
  

3-davr: XVIII asrda Frantsuz olimlari Laplas, Lagranj, Monj birinchi bo’lib metr tizimini (m va kg) taklif etishadi.

3-davr: XVIII asrda Frantsuz olimlari Laplas, Lagranj, Monj birinchi bo’lib metr tizimini (m va kg) taklif etishadi.

Metr tizimi bilan uzunlikni, yuzani, hajmni, massani o’lchash mumkin bo’ladi. O’sha davrda uzunlik birligi «metr» deb yer meridianining 40 mln.dan bir qismi qabul qilingan.

1 m qilib, platinadan timsol (namuna) yasalgan.