O`lchashlar



Download 192,56 Kb.
bet4/4
Sana22.01.2022
Hajmi192,56 Kb.
#398852
1   2   3   4
Bog'liq
O`lchashlar

«Hosilaviy kattalik» - tizimga kiradigan va tizimning bir qancha asosiy kattaliklari orqali ta’riflanadigan kattalikka aytiladi. Masalan: tezlik, bosim, kuch, quwat va boshqalar [3]. «Kattalikning birligi» - son qiymati 1 ga teng bo‘lgan kattalik. Masalan: 1 m, 1 amper, 1 kg va boshqalar. Hozirgi paytda respublikamizdagi oichash vositalarida 100 dan ortiq kattaliklami oichash mumkia Bu ko'rsatkich 2015-yilda 200 danortdi .

0 ‘lchash sohalari

Asosiy oichash sohalariga quyidagilar kiradi:

1. Geometrik kattaliklar - burchak, uzunlik, yuza, hajm va hokazolami oichash;

2. Mexanik kattaliklar - mass a, kuch, mustahkamlik, cho‘zilish, bosim va hokazolami oichash;

3. Moddalaming oqimi, hajmi, sathi va hokazolami oichash;

4. Vaqt, chastotani oichash;

5. Elektr va magnit kattaliklari-tok kuchi, kuchlanish, quwat, elektr qarshiligi, magnit maydonini va hokazolami oichash;

6. Radioelektron-signallami oichash;

7. Akustik kattaliklar - havo, gaz, suv va qattiq jismlarda, shovqin darajasi va hokazolami oichash;

8. Optik kattaiiklar - materiallaming optik xususiyatlari (oqligi, tiniqligi, rangi, yaltiroqligi) ni o‘lchash;

9. Ionli nurlanishni va yader doimiyliklarini 0‘lchash, ionli nurlanishning dozimetrik ko‘rsatkichlari, ionli nurlanishning spektral ko‘rsatkichlari, radionuklidlarning faolligini o‘lchash .

0 ‘lchanayotgan kattalikning sen qiymati quyidagi o‘lchash usuliari bilan aniqlanadi: Bir karrali o‘lchash - bir marotaba bajarilgan o‘lchash. Masalan: vaqt, savdoda mahsulot massasi yoki hajmini o‘lchash. Ko‘p karrali o‘lchash-bir karrali o‘lchashning «n» barobar takrorlanishi. Statik o‘lchash - o‘lchasb vaqti davomida kattalik o‘zgarmaydi deb qabul qilingan kattalikni o‘lchash. Masalan; me’yoriy haroratda uzunlik, yer yuzini va hokazolami o ‘lchash.

Dinamik o‘lchash-o‘ lchamlari o‘zgaruvchan kattalikni o‘lchash, ya’ni o‘lchanayotgan kattalik vaqt davomida o‘zgarib turadi. Masalan: o‘zgaruvchan bosimni o‘lchash, haqiqatdan olganda barcha kattaiiklar vaqt ichida ozgina bo‘lsaham o‘zgarishlar ta’sirida boiadi. Agar judaham sezgir asboblar bilan kattalik o‘lchansa, farqni aniqlash mumkin. Shuning uchun statik va dinamik o‘lchashlarga shartli ajratiladi.

Bevosita o‘lchash - olinayotgan kattalikning qiymati bevosita o'lchashyo‘li bilan olinadi. Masalan: chizig‘ich yordamida uzunlikni va tarozi yordamida massani o‘Ichash.

Bilvosita o‘lchash - izlanayotgan kattalik bilan funksional bog‘langan boshqa kattaliklami bevosita o‘lchash orqali aniqlash. Masalan: silindrdagi jismning hajmiy massasi - zichligi (mg/mm3)ni aniqlash bo‘lib, bunda jismning massasi va silindrning o‘lchamlarini o‘lchash kerak. Taqqoslash usuli-o‘lchov birligi taqqoslash usuli bo‘lib, ma’lum kattalikni o‘lchash uchun o‘lchov kattaligi mavjud. 0 ‘lchanadigan kattalik o‘sha o‘lchov kattaligi bilan taqqoslanadi.

Nolga keltirib o‘lchash - o‘lchanayotgan kattalik taqqoslash asbobini nolga keltirish bilan aniqlanadi.

1) Etalon oichov, etalon asboblar - bular birlamchi etalonlar deb ataladi. Bu etalonlar davlat va xalqaro miqyosda saqlanadi.

2) Namunaviy oichov, namunaviy asboblar - bular ikkilamchi etalonlar deb ataladi. Bu birlamchi etalonlar bilan solishtiriladi va ishchi oichash vositalariga uzatiladi. 3) Ishchi oichov, ishchi asboblar bevosita amaliy ishlarda ishlatiladi.

O`lchash vositalarining konstruktiv tuzilishi 4 xil boiadi:

1) O`lchash asboblari.

2) O`lchash uskunalari.

3) O`lchash tizimi.

4) O`lchash majmuasi.

Aniq oichov qiymati o‘lchash ishlaridagi haqiqiy qiymat deyiladi. 0 ‘lchash sistematik xatolik orqali, axborot minimumiga tasodifiy bo‘lgan ko‘rsatkichlar xatoHgi bo‘yicha haqiqiy oichamdagi qiymat olinadi.


Download 192,56 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish