|
Қонун устуворлиги – фуқаролик жамиятининг мухим омили
Режа:
I. Кириш
II. Асосий қисм
Қонун устуворлиги тушунчаси ва унинг моҳияти.
Қонун устуворлигини таъминловчи асосий шартлар.
Жиноий жазоларни либераллаштириш – қонун устуворлигининг муҳим шарти.
Қонун устуворлиги тамойилининг Ўзбекистонда фуқаролик жамияти қурилишидаги аҳамияти.
Қонун устуворлиги инсон ҳуқуқ ва эркинликлари кафолати
III. Хулоса
Кириш
Қонун устуворлиги - барча давлат ҳокимияти органлари фаолиятида конститутсия, қонунлар олий юридик кучга эга бЎлиб, уларнинг ҳокимият чиқарадиган бошқа ҳамма меʼёрий ҳужжатлар ва ёʻриқномалардан устун туриши. Қонун устуворлиги жамиятда демократия ва қонунчилик таʼминланишига хизмат қилувчи тамойилдир. Бу тамойил Ўзбекистон Республикаси Конститутсиясининг 15-моддасида мустаҳкамланган: "Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конститутсияси ва қонунларининг устунлиги сЎзсиз тан олинади. Давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фуқаролар Конститутсия ва қонунларга мувофиқ иш кЎрадилар". Қонун устуворлиги тамойили биринчидан, жамият ҳаётининг барча жаб-ҳаларида қонунларнинг қатʼий ҳукмронлигини билдириб, юқорида таʼкидланганидек, барча давлат органлари, мансабдор шахслар ва фуқароларнинг конститутсия ва қонунларга сЎзсиз итоат этишида; иккинчидан, ижтимоий муносабатларнинг жамият, фуқаро ва давлат манфаатларига мос тарзда тартибга солинганини англатиб, мамла-кат миқёсида барқарорлик, батартиблик ва қонуний тартибот муҳити Ўрнатилганида; учинчидан, ҳуқуқ бузилиши ҳолларининг олдини олиш, шунингдек, ҳуқуқий муносабат иштирокчилари қонунни бузган тақдирда қонунда белгиланган тартибда жавобгарликка тортиш учун қонунларнинг ҳуқуқий асос вазифасини бажаришида намоён бЎлади.
Мамлакатда ҳокимиятлар бЎлиниши принсипининг реал жорий этилганлиги Ўзбекистонда конститутсия ва қонунлар устунлигини таʼминлашнинг муҳим кафолатидир. Унга кЎра, қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимияти бЎгʻинлари Ўзларининг консти-тутсияда, қонунда белгиланган ваколатлари доирасида фаолият юритадилар. Улар Ўртасидаги муносабатларни уйгʻунлаштиришда энг олий ҳакам қонундир.
Ўзбекистон Республикасининг Конститутсиясига мувофиқ, мамлакат президенти фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига, Конститутсия ва қонунларга риоя этилишининг кафилидир (93-модда). Президентнинг бу борадаги фаолияти муҳим сиёсий-юридик аҳамиятга эга. У Ўз фармонлари, қарорлари билан конститутсиявий тамойилларнинг , қонунларда мустаҳкамланган қоидаларнинг ҳаётга тЎла жорий этилиши учун ёʻл очади, тегишли ҳуқуқий механизмларни яратади. Ўзбекистон Республикаси Президен-тининг "Ўзбекистон Республикаси Конститутсиясини Ўрганишни ташкил этиш тЎгʻрисида" фармойиш қабул қилганлиги (2001 йил 4 январ) жамиятда Кон-ститутсиянинг мавқеи ва нуфузини кЎтаришга қаратилган муҳим тадбир бЎлди. Гарчанд, фармойишнинг асосий мақсади аҳоли орасида конститутсиявий саводхонликни, ҳуқуқий маданиятни оширишдан иборат бЎлса ҳам, бу пировардида, Конститутсиянинг эʼзозланиши, унга устувор тарзда амал қилинишига пухта замин яратади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг "Вазирликлар, давлат қЎмиталари ва идоралар меʼёрий ҳужжатларининг қонунийлигини таʼминлаш чора-тадбирлари тЎгʻрисида"ги қарорида (1997 йил 9 окт.) умуммажбурий тусдаги идоравий норматив ҳужжатларнинг Конститутсия ва қонунларга мослигини таʼминлаш вазифаси Адлия вазирлигига юклатилиб, уларнинг давлат рЎйхатидан Ўтказилиши талаб этилган. Расмий тарзда рЎйхатдан Ўтмаган идоравий норматив ҳужжатлар юридик кучга эга бЎлмайди, уларни ҳаётга жорий этиш мумкин эмас. Конститутсия ва қонунларнинг устунлигини таʼминлашда прокурор назоратининг роли каттадир. Мазкур вазифа доирасида прокуратура идоралари муайян қонунлар ижросини бевосита бажарувчи вазирликлар, идоралар, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассаса ва ташкилотларнинг масʼулиятини ошириш, қонун бузилишининг олдини олиш, унинг сабаблари ва шарт-шароитларини Ўз вақтида бартараф этиш чора-тадбирларини кЎрадилар. Қонунни қЎпол бузиш ҳоллари аниқланганда маʼмурий ва жиноий жавобгарлик чоралари қЎлланилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
