Ooppp[[[[[[[[[[‘



Download 197,16 Kb.
bet4/14
Sana23.06.2022
Hajmi197,16 Kb.
#697447
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
Etika. Estetika (G.Nosirxo\'jayeva)

Таянч тушунчалар: Этика, ахлок, одоб, хулк-атвор, назарий этика, норматив этика, амалий этика, юридик этика, комил инсон, регулятив функция, аксиологик функция, информацион функция, тарбиявий функция, ахлок ва хукук.

  1. Мавзу: Ахлокнинг мохияти ва таркибий тузилиши

  1. Ахлокнинг келиб чикиши ва тараккиетининг хусусиятлари.

  2. Ахлокнинг таркибий тузилиши.

  3. Ахлокнинг бошка ижтимоий онг шакллари билан алокадорлиги.

Куп асрлар давомида, антик даврлардан бошлабок мутафаккирлар ахлок хакида жуда куп асарлар ездилар. Улар ахлокнинг мохиятини тушунишга, тушунлиришга харакат килдилар. Утган узок тарихий тараккиет даврида ахлок куйидагича талкин килиб келинди:
-кундалик хает аклий тажрибаси;
-индивиднинг уз хулк-атворидан коникиши;
-бурчга садокат рамзи;
-ижтимоий стабиллик ва тартибни саклаш воситаси;
-ижтимоий фойдани талаб килувчи ижтимоий ходиса;
-жамиятда адолатни карор топтирувчи восита;
-инсонларнинг узаро хамжихатлигини таъминловчи восита;
-виждон овозига буйсундирувчи восита;
-инсон хаетининг олий маъносини англаш йули.
Хар бир инсон узининг бутун умри давомида узининг кадриятлар тизимини, узининг хулк-атвор, емонлик ва яхшилик, бахт, адолат ва бошка ахлокий категориялар хакидаги тасаввурларини
такомиллаштириб боради.
Инсоният тарихида ахлокий тараккиет булган ва у давом этиб келмокда. Бу давом этиш катъий тадрижийликка эга эмас. У гохо сусайиш, баъзан эса бироз ортга чекиниш, баъзан бир канча муддат тургун туриш хусусиятларига эгадир. Лекин катта даврлар ва тарихий ораликдарни олиб карайдиган булсак, ахлокий тараккиетнинг мавжуд эканига ишонч хосил килиш кийин эмас. Мустабид тузумлар ва шахслар келтириб чикарган ахлокий таназзуллар хаммаси киска муддатли хамда уткинчи ходисалардир. Зеро инсоннинг асосий мохияти узини ва уз жамиятини тараккий эттириб бориш билан белгиланади. Ахлок эса ана шу тараккиетдан хеч качон четда турмайди.
Инсондаги ихтиер эркинлиги зарурият талаби билан окилона, аклга буйсундирилган равишда чекланади, яъни нисбийлашади. Акс холда, муайян бир, бир неча инсон еки гурухнинг бетийик, эркин ихтиери на факат бошка инсонлар ва гурухлар,балки наботот, хайвонат олами, бутун дуне учун фожеага айланиши мумкин. Ихтиер эркинлигини бундай чеклашнинг, аклга буйсундиришнинг асосий воситаси ахлокдир.
Ихтиер эркинлиги туфайли инсон хар кадамда ахлокий танлов муаммосига дуч келади. Бу муаммо кишида масъулият хисси мавжудлигидан далолат беради. Масъулиятни, узгалар ва уз виждони олдида жавобгарликни сезмаган киши хохлаган ишга кул уриши мумкин - уни уз килмишининг окибати кизиктирмайди, у факат манфаат устиворлигини тан олади, холос.
Ундай одамни ахлоксиз деб атайдилар. Зеро инсон е эзгуликни, е евузликни танлаши туфайли ниманидир ихтиер этади: ахлокий танлов - хар бир хатти-харакат, хар бир килмишнинг ибтидо нуктаси. Умуман инсон ва жамият ахлокий хаетида танловнинг ахамияти бекиес.
Дастлабки ахлокий конун-коидалар ана шу танловни руебга чикаришга, яна хам аникрок айтганда, уни осонрок амалга оширишга хизмат килган. Илк ахлокий коида «узингга раво курмаган нарсани бошкага хам раво курма” мазмунида дунега келган. Унинг хозирги замондаги узбекчаси «пичокни аввал узингга ур, огримаса узгага ур”, ،،узингни эр билсанг, узгани шер бил” каби маколларда акс этган. “Ахлокнинг олтин коидаси” деб аталган ушбу коида, бизнингча, энг кадимий ахлокий талаблардандир. Зеро хун олиш талаби кейинрок пайдо булган ва инсоннинг асл мохиятига тугри келмайдиган коидалардан. Дастлабки ахлокий конун-коидалар мукаддас китобларда уз аксини топган зуравонликка зуравонлик билан жавоб бермаслик тамойили асосида яратилган.
Ана шу, инсон ахлокий хаетининг асоси булган конун-коидалар хозир хам уз ахамиятини йукотгани йук. Одамлар уларни огир мажбурият деб билмасдан, дил-дилдан бажарадиган замоннинг тезрок келиши учун тинмай харакат килишлари ахлокий тараккиетдан далолатдир.

Download 197,16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish