Optimallashtirish usullari reja

Optimal yechimni qabul qilish va uning asosiy bosqichlari
Matematik dasturlash va optimallash nazariyasi inson faoliyatining turli sohalarida keng qo‘llaniladigan fanlardan biridir. Bu sohadagi muvaffaqiyatlarga katta texnik tizimlarni loyihalash va tahlil qilish natijasida erishilgan.
Inson oldiga qo‘yiladigan barcha masalalarni yechishda yaxshi yoki yomon degan yechimni qabul qilishi mumkin. Yechim qabul qilish jarayoni formallashgan va formallashmagan holda bo‘lishi mumkin.
Formallashmagan yechim qabul qilish -bu ijod, san'atdir. Formallashmagan yechimni qabul qilishda insondan hech narsa talab etmaydi. Masalan, inson o‘tirdi, o‘yladi, yechim qabul qildi. Haqiqatdan ham bu holda yechimning to‘g‘riligiga hech qanday kafolat yo‘q. Inson ko‘p hollarda hech qanday asossiz o‘zi o‘ylagan holda, ayrim hollarda esa tajribasiga ishongan holda yechimlarni qabul qiladi.
Formallashgan yechimga kelsak, u aniq tavsiyaga asoslanib qabul qilinadi.
Formallashgan yechim qabul qilish ikkita usulga asoslanadi:
-mantiqiy modellash;
-optimallash.
Mantiqiy modellashda yuqori bilimga ega bo‘lgan mutaxassislar tomonidan usul tanlanib, uning yordamida biror bir holat yoki boshqa holatda nima qilish kerakliligi aniqlanadi. Bunda matematik mantiqiy funksiyalar xizmat qiladi.
Yechim qabul qilishning optimallash usuli quyidagilarga asoslanadi:
-matematik modellash;
-komp'yuterda masalani yechish;
-boshlang‘ich ma'lumotlar.
Matematik modellashning ikkita imkoniyati mavjud:
-qo‘yilgan savolga tez javob topish;
-keng tajriba o‘tkazish imkoniyati.
Yechim qabul qilish algoritmi ancha murakkab bo‘lib, unda komp'yuterni qo‘llamasdan turib amaliy jihatdan bajarish mumkin emas. Komp'yuterda optimal yechimni izlash algoritmi uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot va boshlang‘ich ma'lumotlarsiz izlanayotgan natijaga erishib bo‘lmaydi.
Optimal yechimni qabul qilishning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat:
1.Masalani tanlash. Bunda masala qanday talablarni qanoatlantirishi kerakligi aniqlashtiriladi.
2.Masalani qo‘yish. Bunda masalaning matematik modeli va uning elementlari aniqlanadi.
3.Masala matematik modelini tuzish. Bu bosqichda optimal yechim qabul qilishga asoslangan matematik modelni tuzish masalasi qaraladi.
4.Masala uchun boshlang‘ich ma'lumotlarni yig‘ish. Bu bosqichda tuzilgan matematik modelga mos boshlang‘ich ma'lumotlar yig‘iladi
5.Masalani yechish. Bu bosqichda kerakli usul tanlanib masala yechiladi.
6.Echimni tahlil qilish. Bu bosqichda olingan optimal yechim matematik model asosida tahlil qilinadi.
7.Optimal yechimni qabul qilish. Optimal yechim olingan natijalarga asoslanib mutaxassis tamonidan qabul qilinadi.
Echimni grafik ko‘rinishda tasvirlash optimal yechimni qabul qilishda muhim faktor bo‘lib, unda ma'lumotlar yaqqol tasvirlanadi.