O’qituvchi innovatsion faoliyatida kompetentlik va kreativlik

Innovatsion texnologiya asosida ishlashda pedagog va o‘quvchi munosabatlarining o‘zgarish darajalari:

* Pedagog bilimni tashuvchi, etkazuvchi emas, o‘quvchini o‘qish bilim olishda yordamchi , maslahatchi, tashkilotchi rahbarga aylanadi.

* Uning uchun pedagog-konstruktorlash, loyihalash, algoritmlash, sharayotida ish yuritishga o‘rganib boradi.

* Ikki tomonlama faol, ma’suliyatli, ijodkorlik asosida ish yuritish malakasi shakllanadi.

* O‘quvchini o‘zini-o‘zi o‘qitish, faol ishlashida yakka, juft, kichik guruhlarda mustaqil ishlash muhiti yordam beradi; o‘quv jarayoni individuallashtiriladi; ta’lim natijalari kafolatlanadi.

Har qanday pedagogik texnologiya yo‘llovchi (yo‘naltiruvchi), bajaruvchi nazorat qiluvchi va tuzatuvchi harakatlarni birlashtiradi.

“Aqliy hujum”, “Muammoli ta’lim”, “6x6x6” kabi metodlar vositasida o‘qituvchi o‘quvchilarning qanday o‘quv topshiriqlari ustida ishlashlari yoki qanday muammoni hal qilishlari lozimligini oldindan belgilab, shu masalalar echimini topishga yo‘llovchi savollar, kartochkalar, jadvallar tayyorlaydi. Mashg‘ulot texnologiyasini ishlab chiqadi va loyihalaydi. O‘quvchilar tayyor topshiriqlar asosida izlanishga yo‘o‘alanadi; topshiriqlar tushunib olingach, faol izlanish, o‘ylash, mustaqil faoliyat bosqichiga o‘tadilar. O‘z qarorlari, hukm-xulosalarini tayyorlashga kirishadilar.

O‘quvchilarning aniq, mo‘ljalli harakatlari o‘zlashtirilgan o‘quv materiallari, bilimlar, ko‘nikma va malakalarni amalda qo‘llash natijasiga aylanadi. Ayni damda, yangi malakalar ham shakllanib boradi. O‘quv harakatlari davomida o‘quvchilar taqdim etilgan topshiriqlarni o‘rganish, tahlil qilish, taqqoslash, bajarish kabi qator faoliyat turlarini amalga oshiradilar. Natija esa bu harakatlar yakunidan yuzaga keladi.

O‘quvchi o‘z izlanishlari, o‘quv-biluv faoliyati natijasini o‘zi baholaydi. O‘qituvchi natijalar monitoringini yuritadi, loyihalangan texnologiyaning samaradorlik darajasini nazorat qiladi, uni yanada samaraliroq bo‘lish vositalari va imkoniyatlarini belgilaydi, aniqlashtiradi hamda tashxislaydi. Texnologiyaning muayyan qismlarini takomillashtirish bo‘yicha ijodiy ish olib boradi.

SHu sohada qator izlanishlar olib borgan K.Ishmatov “Ilg‘or pedagogik texnologiyalar” (Namangan, 2000) nomli qo‘llanmasida o‘quv maqsadlarining ketma-ketlik tizimini (maqsadlar taksonomiyasini) nazorat topshiriqlarini o‘quv maqsadlariga erishish yo‘llarini muntazam korreksiyalash yoki yangilab borish ta’lim-tarbiya natijalari samaradorligi ortishiga ta’sir ko‘rsatishni ta’kidlagan. T.Madumarov, M.Kamoldinovning “Innovatsion pedagogik texnologiya asoslari va uni innovatsion ta’lim-tarbiya jarayonida qo‘llash” (“Talqin”-2012) nomli qo‘llanmalarida pedagogik maqsadlarga erishishning tizimli tartiblashgan taksonimiyasi (ob’ektlari o‘zaro bog‘liqligiga asoslanib oddiydan murakkablashib boradigan ketma-ketlikda turkumlash, sistemalashtirish biologiya fanida taksonomiya deyiladi. Bu g‘oya Amerikalik olim B.Blum tomonidan yaratilgan (1956 yil “Taksonomiya” (I qism) nashr etilgan). ligini ta’kidlab, unda o‘quv maqsadlariga erishishning kognitiv sohasi ishlab chiqilganligi; keyingi o‘n yillikda esa D.Kratvol va boshqa olimlar tomonidan pedagogik maqsadlar taksonomiyasining affektiv sohasi yaratilganligi; kognitiv soha (bilishga oid soha) – o‘qib o‘rganilgan materialni eslab qolish va uni takroran aytib berishdan boshlab, to o‘zlashtirilgan bilimlarni to‘la anglab, ularni oldin o‘rganilgan g‘oya, metod va harakat usullari bilan uyg‘unlashtirib tasavvur etish; bilimlarni egallashgacha bo‘lgan muammolarni hal etishni o‘z ichiga olishi bayon etilgan.