|
3. Moliyaviy menejmentning maqsad va vazifalari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy menejmentning maqsadlari turli-tuman
boʻlishi mumkin. Uzoq muddatli istiqbolda ular korxonani rivojlantirishning umumiy
strategiyasiga mos kelishi, uni amalga oshirishni ta’minlashi lozim.
Amaliyotda keng tarqalgan va an’anaviy boshqaruv maqsadlariga quyidagilarni
kiritish mumkin:
- foydani maksimallashtirish;
- moliyaviy barqarorlikni ta’minlash;
- tovar realizatsiyasi miqdorini maksimallashtirish va boshqalar.
Korxona faoliyatining u yoki bu maqsadining afzalligini asoslash firmalar
faoliyatining turli xil nazariyalari doirasida amalga oshiriladi. Firma nazariyalaridan
kelib chiqqan holda quyida asosiy tan olingan korxonalar faoliyati maqsadlari
xususida toʻxtalib oʻtamiz.
Firmalalarning klassik nazariyasida tadbirkorlikning bosh maqsadi olingan
tushumlarning sarflangan xarajatlardan yuqori boʻlishini erishish nazarda tutiladi.
Tushumlar va xarajatlar oʻrtasidagi farq foyda sifatida aks ettiriladi. Shunday qilib,
tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanuvchi har qanday tashkilotning eng asosiy
maqsadi oʻz faoliyati boʻyicha foyda miqdorini maksimallashtirib borish hisoblanadi.
Bunda foyda miqdorini buxgalteriya hisobi koʻrsatkichlari asosida aniqlashning
osonligi va har qanday boshqaruvchi yoki mulkdor uchun tushunarli ekanligi mazkur
yondashuvning ommaviyligida muhim rol oʻynaydi.
Shubhasiz, korxonalar oʻz faoliyatida foydani oshirishga intilishi lozim. Lekin
mazkur jarayonda bu maqsadga erishish uchun kuchlarni markazlashtirish kelajakda
salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Boshqa tomondan ilmiy-tadqiqot
ishlanmalariga xarajatlarni qisqartirish, yangi mahsulotlar ishlab chiqish va bozordagi
nufuzini oshirib borish, zamonaviy texnologiyalar va uskunalarni joriy etish, yuqori
malakali xodimlar ish haqlarini oshirib borish va boshqa shu kabilar yaqin kelajakda
foyda miqdorini mos ravishda oshirish imkonini berishi mumkin. Yuqorida
ta’kidlanganidek, yuqori foyda intilishga qaratilgan ayrim qarorlar istiqbolda tovar
sifatining pasayishi, asosiy fondlarning haddan tashqari yoki ma’naviy eskirishi,
raqobatbardoshlik darajasining va sotish hajmining pasayib ketishi, bozordagi
ulushning (korxona nufuzining) yoʻqotilishi, asosiy xodimlarning ketib qolishi kabi
salbiy oqibatlarga olib kelishi, natijada esa foydaning keskin kamayishi, zararlarning
yuzaga kelishi yoki hatto bankrotlikkacha sabab boʻlishi mumkin. Bundan xulosa
chiqarish mumkinki, korxonalarning asosiy maqsadi foydani oshirish boʻlganda har
doim ham risklilik darajasi baholanavermaydi.
Foydani maksimallashtirish biznesni boshqarishning maqsadi sifatida quyidagi
kamchiliklarga ega:
12
- foydaning turli xil koʻrsatkichlari amal qilishi (asosiy faoliyat foydasi, yalpi
foyda, operatsion foyda, umumxoʻjalik faoliyati foydasi, moliyaviy faoliyatdan
foyda, soliq toʻlangunga qadar foyda, soliqqa tortiladigan foyda, sof foyda,
taqsimlanmagan foyda va boshqalar) va ularni aniqlashdagi sub’ektivlik
(buxgalteriya hisobi ma’lumotlari va qoidalari asosida aniqlanishi), boshqaruv
qarorlari samaradorligini baholashning bir tomonlama talqin qilinishidagi
murakkabliklar;
- qisqa muddatli istiqbolga yoʻnaltirilganligi;
- muqobil variantlar bilan taqqoslash mumkin emasligi, prognoz qilingan
daromadlar va ularning yuzaga kelish vaqti boʻyicha tafovutlar;
- kutilayotgan daromadlarning vaqt bilan va ularni olish bilan bogʻliq risklar
oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqlikning hisobga olinmasligi hamda boshqalar.
Biznesni boshqarishda nisbatan oddiy va keng tarqalgan maqsadlardan biri
sifatida tovar ishlab chiqarish va savdo hajmini oshirib borish koʻrsatiladi. Bu
maqsadning keng tarqalishi koʻplab boshqaruvchilarning oʻz mavqeini (ish haqi,
diplomatik statusi, jamiyatdagi oʻrni) koʻriladigan foydada emas, balki firmaning
yuqori darajasida koʻrishida mujassamlanganligi bilan izohlanadi. Aksariyat korxona
rahbarlari uchun tovar ishlab chiqarish va savdo hajmini oshirib borish va bu
boʻyicha keng imkoniyatlar muvaffaqiyat oʻlchovi va tahlilchilar hamda investorlar
uchun oʻrganish ob’ekti boʻlib xizmat qiladi.
Tovar ishlab chiqarish va savdo hajmini oshirib borish foydalaniladigan
resurslar (xom ashyo, materiallar, ishchi kuchi va boshqalar) miqdorini oshirish,
shuningdek ularni moliyalashtirish uchun qoʻshimcha moliyaviy resurslarni jalb
qilishni taqozo etadi. Boshqa shart-sharoitlarning oʻzaro tengligi sharoitida
korxonadagi oʻsish reinvestitsiya qilingan foyda miqdori bilan aniqlanadi. Shunday
qilib, tovar ishlab chiqarish va savdo hajmini oshirib borish mohiyatiga koʻra foydani
maksimallashtirishga tenglashtiriladi va uning oʻziga xos kamchiliklari ham foydani
maksimallashtirish maqsadi bilan bir xil hisoblanadi.
Biznesni
boshqarishda
Do'stlaringiz bilan baham: | 
